نظام بخشي به انواع نقد خويشتن در عرصه خلاقيت هاي ادبي

نقد ادبي را دانش يا هنري مي دانند كه عهده دار بررسي و ارزيابي ارزش آثار ادبي است. به ديگر سخن، نقد ادبي عبارت است از پژوهش هاي زيباشناختي، ساختاري و معرفت شناختي، در بهترين و والاترين نوشته هاي بشري. "نقد خويشتن" و يا "خودانتقادي"، نقدي است كه پديد آور بر آثار، روش و يا نگرش خويش در حوزه ادبيات انجام دهد. به عبارت ديگر، هرگاه شاعري شعر خويش و يا نويسنده اي نثر خود را مورد بررسي، بازبيني، تفسير و... قرار دهد و يا باورها و جايگاه خود را در حوزه ادبيات تحليل كند، به نقد خويشتن يا خود انتقادي پرداخته است. اين عمل اختياري، باعث رفع عيوب اثر، ارتقاء متن و يا تسهيل امر تفسير و تأويل نزد مخاطب مي گردد. خود انتقادي به صورت عملي از ديرباز در ادبيات وجود داشته، با اين حال، نظام بخشيدن به اين نوع نقد و آماده سازي آن براي ارائه به منزله يك نگرش راهبردي، چندسالي است كه توسط پژوهشگر مقاله حاضر مطرح شده است. از آنجا كه لازم است تا انواع نظام يافته خودانتقادي به پژوهندگان معرفي گردد، در اين مقاله تلاش خواهيم كرد تا به اين نياز پاسخ دهيم. نقد خويشتن از نظر كلي، بسته به محل ظهور، روش و شيوه، منظر، انگيزه، مبنا و منشاء قابل بررسي و تقسيم بندي است. همچنين، خودانتقادي ادبي از نظر محورهاي سه گانه نقد، يعني متن، پديد آور و خواننده نيز گونه هاي مختلفي پيدا مي كند. در اين تحقيق، انواع مذكور همراه با شواهدي براي هريك، كه از ميان اشارات شاعران و نويسندگان ايراني (و گاهي خارجي) در خلال شعر، داستان، مقدمه هاي آثار و مصاحبه هاي ايشان استخراج شده است، مورد مطالعه قرار گرفته است.