تامّلاتي در جايگاه ادبي و بلاغي رباعيّات شيخ مهنه

در اين مقاله كه به روش كتابخانه اي و توصيفي فراهم آمده است، سعي بر اين است كه تلفيق انديشه هاي سترگ عرفاني شيخ ابوسعيد ابوالخير با تصوير سازي هاي بلاغي او نموده شود. با توجّه به اين كه هم زبان و ادب پارسي و هم معارف عرفاني در زمان او (قرن چهارم و پنجم) هنوز در مراحل اوليّه و نوبلوغي خود به سر مي برد. شيخ ابوسعيد ابوالخير ماحصل انديشه هاي عرفاني خود را در قالب رباعي به منصّه ي ظهور گذاشته است. رباعيّات شيخ هر چند در محدوده ي سبك خراساني جاي مي گيرند ولي با توجّه به سوز عاشقانه و شور عارفانه ي سراينده ي آن ها، بوي «زلف آشفته و خوي كرده» در سراسر آن به مشام مي رسد. هر چند از ديدگاه آرايه ها، تشبيهات حسّي و استعاره هاي نزديك به ذهن در رباعيّات او كم نيست ولي تجارب عالي عرفاني و انديشه هاي رمزآميز اوست كه تصاوير طبيعي، عاقلانه، محسوس، نازل، بدوي و محدود سبك خراساني را طرد مي كند و به دنياي گسترده تر رمانتي سيسم و سمبوليسم عرفاني پرمي كشد. اين رشد و تعالي انديشه در تصاوير بلاغي او بازتاب گسترده تري يافته و امتياز پيشگامي در ادب صوفيانه را به نام او ثبت كرده است.