واكاوي علل سقوط برمكيان از داستان هاي هزار و يك شب

هزار و يك شب، بر خلاف ظاهر خيالي و وهم انگيزش، دربردارندۀ بسياري از واقعيت هاي تاريخي و فرهنگي است كه در كتاب هاي تاريخي كمتر بدان پرداخته شده است. هارون الرشيد و خاندان برمكي از شخصيت هاي مهم بعضي از حكايات هزار و يك شب هستند. هدف اين پژوهش اين است كه با بررسي و تحليل حكايات مربوط به هارون الرشيد و برمكيان در هزار و يك شب، به علل سقوط برمكيان از ديدگاه اين داستان ها برسد. در بخشي از اين پژوهش چون موضوع اصلي آن، جنگ قدرت ميان هارون الرشيد و برمكيان است، از روش گونة تحليل روابط قدرت ميشل فوكو استفاده شده است. نتايج به دست آمده از اين پژوهش نشان مي دهد هر چند به صورت پوشيده و غيرمستقيم، سقوط برمكيان و عوامل آن در داستان هاي هزار و يك شب بازتاب داده شده است كه عبارتند از: خودداري جعفر برمكي از پيروي از دستورات ناعادلانه و ظالمانة خليفه، بدگويي دشمنان برمكيان و مهم تر از همه، قدرت و ثروت روزافزون برمكيان و حسادت و احساس خطر خليفه از اين بابت. هارون الرشيد در هزار و يك شب خليفه اي به تصوير كشيده شده است كه دغدغة اصلي اش يگانه بودن در قدرتمندي است و باورش اين است كه يكي از ويژگي هاي مهمي كه اعمال قدرت را ممكن مي سازد، ثروت و تجملات است. در اين داستان ها، در بازنمايي تقابل هارون الرشيد و برمكيان، بدون ترديد حق به برمكيان داده مي شود. همچنين هر چند در اين حكايات برمكيان به ظاهر تنها غلامي فرمانبر و دفع بلا كنندۀ خليفه هستند اما در لايه هاي پنهان همين حكايات، قدرت برمكيان به نمايش در آمده است. موضوعي كه خليفة مستبدي چون هارون الرشيد تاب آن را نداشت و به قلع و قمع برمكيان پرداخت.