فتحعلي شاه قاجار و مكتب حافظ

تغيير و تحولات سياسي و اجتماعي در شكل گيري سبك و جريان شعر و ادب هم منعكس مي‌گردد. مهمترين پديده شعرفارسي در دوره صفويان از رونق افتادن مديحه سرايي حكمرانان و رواج شعر مذهبي بوده است. شاه اسماعيل صفوي كه با تخلص " خطايي" شعر تركي مي‌گفت پايه گذار شعر ديني و آييني در ايران است. گروهي از محققان معتقدند كه در دوره صفويه شعر كلاسيك فارسي اهميت خود را در مقابل شعر آييني و مذهبي از دست داده است. ادبيات فارسي در سال‌هاي پس از انقراض حكومت صفويه نيز به علت جنگ‌ها و بحران‌ها ي شديد رونق چنداني نداشته و منقدان، ادبيات اين دوره را به دليل ركود "دوره ي فترت" ناميده اند. يكي از ويژگي‌ها ي مهم ادبي اين دوره رواج سبك هندي بوده است كه شعر فارسي را به سمت گسترش خيال پردازي و معما سازي كشانده است. با آمدن سلسله ي قاجارها بر مسند حكومت، در عرصه ي شعر و ادب نوعي جنبش و حركت جديدي مشاهده شد و تغييراتي اساسي در زمينه ادبي ايجاد گرديد. آقا محمد خان قاجار، مؤسس سلسله قاجاريه، به دليل اشتغال به جنگ‌ها ي داخلي و خارجي فرصتي براي تشويق شعرا و ادبا نداشته است. ليكن جانشين او، فتحعلي شاه، در قصر باشكوه خود كانون شعر درباري به اسم "انجمن خاقان" تشكيل داده و شاعران چيره دست آن دوره را در اطراف اين انجمن گرد آورده است. از ميان اين سخن سرايان چندين شاعر خوش قريحه مانند نشاط اصفهاني، فتحعليخان صبا كاشاني، سحاب اصفهاني، مجمر اصفهاني، وصال شيرازي و ديگران برخاسته اند كه در رشد و گسترش شعر آن دوره نقش مهمي ايفا كرده اند و به همين دليل، همگي از پيشگامان شعر بازگشت بشمار مي‌آيند. نهضت ادبي اين دوره تحت تاثير مكتب شعر سعدي و حافظ، دو ستاره درخشان آسمان شعر فارسي قرار گرفته و سبك و شيوه و مفهوم و محتواي شعر دوره متقدمين به دربار مجلل شاه قاجار راه يافته است. حافظ شيرازي، معروفترين و چيره دست ترين غزل سراي ايراني نقش مهمي در تكامل و شكوفايي شعر كلاسيك داشته است. تقليد اشعار اين شاعر بزرگ توسط خيل عظيم شاعران در دوره‌هاي مختلف بهترين نشانه ي تاثير عميق او در شعر و ادب مشرق زمين مي باشد. فتحعلي شاه، دومين شاه سلسله ي قاجار كه نزديك چهل سال حكومت كرده است در زمينه ي توسعه شعر و ادب فارسي نيز نقش بسزايي داشته است. علاقه وافر او به شعر سرائي به ترويج و تكميل شعر و ادب فارسي در دوران سلطنتي خود منجر شده است به نحوي كه در دربار او از اشعار كلاسيك استقبال فراوان مي شده است. سبك شعر حافظ در خود ديوان اشعار فتحعلي شاه (خاقان) نيز همچون بسياري ديگر از شاعران تجلي يافته است. اين مقاله در باره تتبع و پيروي فتحعلي شاه از حافظ و مقايسه ي دو غزل دلنشين از ديوان او با دو غزل معروف حافظ مي‌باشد.