سرچشمه هاي كتاب هزار و يك شب

هزار و يك شب مجموعه اي از داستان هايي است كه از فرهنگ هاي ايراني هندي و عربي گرفته شده است. در اين داستان ها، شهرزاد به روايتگري مشغول است و تا پايان داستان ها همچنان روايگر باقي مي ماند. اكثر ماجراهاي آن در بغداد و ايران مي گذرد و داستان هاي آن را از ريشة ايراني دانسته اند، كه تحت تاثير آثار هندي و عربي بوده است. اينكه داستان هاي هزار و يك شب مشخص و روشن باشند و تعداد آنها دقيقا هزار و يك باشد چندان واقعي به نظر نمي رسد. اما داستان هاي زيادي زير نام هزار و يك شب نوشته شده است. به گفتة علي اصغر حكمت اين كتاب پيش از دورۀ هخامنشي در هند به وجود آمده و قبل از حملة اسكندر به فارسي (پهلوي) ترجمه شده و در قرن سوم هجري زماني كه بغداد مركز علم و ادب بود از پهلوي به عربي برگردانده شده است. اصل پهلوي كتاب ظاهراً از زماني كه به عربي ترجمه شده از ميان رفته است. او دليل آنكه كتاب پيش از اسكندر به فارسي در آمده را به مروج الذهب مسعودي متوفي به سال 346 ه.ق و الفهرست ابن نديم متوفي به سال 538 ه. ق مراجعه مي دهد و سپس با اشاراتي به مشابهت هزار و يك شب با كتاب استر تورات استدلال مي كند كه هر دو كتاب در يك زمان و پيش از حملة اسكندر نوشته شدهاند و ريشة واحد دارند. نام ايراني آن هزار افسان است و وقتي به عربي ترجمه شده، نخست الف خرافه و سپس الف ليله خوانده شده و چنانكه حكمت مي گويد در زمان خلفاي فاطمي مصر به صورت الف ليلة و ليله (هزار شب و يك شب) در آمده است.