بررسي كاربردهاي نسبت معماري اسلامي با نظريۀ كهن تشابه عالم صغير و كبير

Study the application of islamic architecture with old the similarity theory of the microcosm and the macrocosm

اين پژوهش به بررسي كاربرد نظريه فلسفي عرفاني تشابه عالم صغير يعني تصور انسان به منزله جهاني كوچك و عالم كبير يعني منظومه بزرگ جهان هستي، در حوزه ي معماري اسلامي مي پردازد. با توجه به اين نظريه، انسان در مقياس كوچك تري آيينة تمام نماي سراسر كائنات است. مقاله حاضر، بر مبناي اين نظريه كهن، از طريق استنباط و استدلال منطقي و با بياني تحليلي، توصيفي، بعد از تعريف نظريه تشابه عالم صغير و كبير و پيشينة آن، به كاربرد آن در معماري اسلامي مي پردازد. نتايج حاصل از اين پژوهش نشان مي دهد، اين نظريه، مبنايي براي طراحي ساختار معماري شهرها و خانه هاي قديم در دوران پس از اسلام بوده است و يكي از خواستگاه هاي نظري و اصلي معماري اسلامي، داشتن تناظر ميان قابليت هاي معماري و مراتب وجودي انسان و هستي است. در معماري اسلامي، معمار سعي دارد، از طريق معماري، به شكلي نمادين جايگاه حقيقي انسان را در هستي به او يادآوري كند، به همين جهت، هستي را در كلي ترين شكل خود در معماري بازسازي مي كند و انسان را به عنوان حاكم اصلي فضا، در ميان كل هستي قرار مي دهد. اين معماري به انسان كمك مي نمايد تا با ابزار ادراكي خود، درك مناسبي از مراتب هستي به دست آورده و بستر اغناي نيازهاي مراتب سه گانه نفس خود را متناسب با مقتضيات زماني و مكاني، فراهم آورد.

This research studies the application of philosophical-mystical theory, the similarity of the microcosm is the conception of human as a small world and the macrocosm, the great system of the universe, in the field of islamic architecture. According to this theory, humans on a smaller scale are the whole body of the universe. The present article, based on this ancient theory, through its inference and logical reasoning, with an analytical, descriptive statement, after defining the theory of similarity of the microcosm and the macrocosm, and its precedent, applies to it in Islamic architecture. The results of this study show that this theory was the basis for designing the architectural structure of ancient cities and old houses in the post-Islam era and one of the main theoretical themes of Islamic architecture is the correlation between the architectural capabilities and the levels of existence of hman and the universe. In Islamic architecture, architect tries, through architecture, to symbolically remind her true position of human in the universe, For this reason, it rebuilds existence in its most complete form in architecture and places man as the main ruler of space in the whole universe. This architecture helps human beings with their perceptual tools to gain an adequate understanding of the levels of the universe and provides the three-dimensional needs of the soul according to the temporal and spatial requirements.