اعتقاد به « مشيّت ازلي » و بازتاب آن در دوبيتي هاي باباطاهر

ايرانيان باستان براساس آموزة آيين هاي مهرپرستي، زرواني و مزدايي، سرنوشت خود را متأثراز « ارادة ازلي » مي پنداشتند. پس از اسلام نيز، برداشت هاي خاص از بعضي از آيات و مأثورات در موضوع جبر، تلقي سلب اراده از آدمي را در بين ايرانيان مسلمان فراگير كرد. چنانكه از يك طرف انديشه هاي اشاعره بدين مسأله دامن زد و از ديگر سو، برخي از عارفان با پناه بردن به تسليم و رضا، اعتقاد به سرنوشت محتوم را از مباني اعتقادات خود قلمداد كردند. انديشة جبرگرايي باعث رواج كلمات و اصطلاحاتي چون بخت، اقبال و طالع و سرنوشت و تقدير در فرهنگ ايراني شد. و بر اين مبنا اصطلاحاتي چون مشيت ازلي، دور گردون و قضاي آسماني در ادبيّات فارسي راه يافت؛ از آنجا كه آثار هر شاعري از جمله باباطاهر ميراث دار فرهنگ كهني است كه در بستر آن پرورش يافته، اين مقاله در صدد آن است تا با اراية شواهد متعدد از باور باباطاهر به مشيّت ازلي، زمينه هاي فرهنگي آن را نيز واكاوي كند. بررسي دقيق اشعار نشان مي دهد كه اين عارف دل سوخته، متأثر از زمينه هاي فرهنگي پيش گفته، در موارد متعددي اعتقاد و باور به بخت باوري را در دوبيتي هاي خود منعكس كرده است.