بررسي تطبيقي تفكرات عرفاني باباطاهر عريان و عين القضات همداني

باباطاهر عريان همداني از بزرگترين عارفانِ ايراني و قدماي اولياست كه اصول و ميراث عرفان نظري و عملي وي با چندين واسطه به دستِ عين القضات همداني رسيده و در آثار و تعاليمش انعكاس يافته است. باباطاهر استاد شيخ فتحه بوده، شيخ فتحه استاد شيخ بركه و شيخ بركه هم استاد عين القضات. البته در باب منشأ ميراث عرفان نظري باباطاهر كه عمدتاً در كلمات قصار او و بعضاً هم در دوبيتي هايش متجلّي شده است، محققان نظريات متعددي ابراز داشته اند كه از آن جمله مي توان به اين باور كه به گنوسي (= مزدايي) بودن باباطاهر، كه اصول عقايد آن با اعتقادات زرواني- مانوي و حكمت فهلوي باستاني پيوند عميقي داشته است، اشاره كرد. عين القضات در حلّ معضلات و مشكلات طريقتي خويش از روح پاك باباطاهر مدد مي گرفته است؛ هم چنان كه در بعضي از مكتوبات خود كه به مريدان مي نگاشته، مكان نگارشِ نامه را مرقد باباطاهر ذكر مي كند. بسيار بعيد و بلكه مستبعد مي نمايد مريدي در عرفان عملي و اصول طريقتي از مرادي تبعيت كند، ولي در اصول نظري و عقيدتي، از او روي گرداند. روي همين اصل مي توان حكم كرد كه سرسلسلة مكتب عرفاني عين القضات، كسي جز باباطاهر عريان نبوده است. باباطاهر عريان و عين القضات در امهات مسايل عرفان نظري و عملي با هم اشتراكاتي داشته اند كه از آن جمله در مباحث نظري مي توان به وحدت وجود، ولايت و شطح و در مباحث عملي به معرفت، فنا و بقا و محبت اشاره كرد.