ديپلماسي علم و فن آوري ايران در افغانستان: فرصت ها و چالش ها

The Iranian Science and Technology Diplomacy in Afghanistan: Challenges and Opportunities

ديپلماسي به عنوان متداول ترين روش براي پيشبرد سياست خارجي و منافع ملي در فراسوي مرزهاي بين المللي، در طول تاريخ اشكال مختلفي به خود گرفته است. امروزه انقلاب فن آوري باعث شده كه نوآوري، خلاقيت، علم و فعاليت هاي مغز افزاري به عنوان بزرگ ترين و پرقدرت ترين سلاح، مد نظر سياستمداران دنيا قرار گيرد، به گونه اي كه علم و فن آوري به ابزاري جهت تعامل و ايجاد ارتباطات بين المللي تبديل شده و دستاوردهاي علمي و فن آوري سهم بالقوه اي در سياست خارجي كشورهاي مختلف براي حضور در عرصه هاي فراملي پيدا كرده است؛ چيزي كه از آن به ديپلماسي علم و فن آوري تعبير مي شود. عصر جهاني شدن كه عصر وابستگي هاي متقابل كشورها و تغيير جهت قدرت از بعد سخت افزارانه به بعد نرم افزارانه است، ايجاب مي نمايد تا جمهوري اسلامي ايران از پيشرفتهاي چشمگير علمي و فن آوري خود در سالهاي اخير، براي تعقيب منافع ملي خود در فراسوي مرزهاي بين المللي استفاده نمايد. از آنجا كه همواره تعاملات دو جانبه با همسايگان از اولويت هاي اصلي سياست خارجي ايران بوده است، و با عنايت به مشتركات تاريخي، فرهنگي، اقتصادي و سياسي فراوان ايران و افغانستان، به كارگيري اين شكل از ديپلماسي در مناسبات في مابين دو كشور از اهميت شايان توجهي برخوردار است. پرسشي كه در اين مقاله به آن پرداخته مي شود اين است كه عمده ترين فرصت ها و چالش هاي موجود در پيشبرد ديپلماسي علمي و فن آوري ايران در فرانسوي مرزهاي شرقي خود (كشور افغانستان) كدام است؟ تب يافته هاي پژوهشي و مشاهدات عيني نويسندگان اين مقاله، به نظر مي رسد كه اشتراكات زباني، فرهنگي و مذهبي دو كشور، و نيز تحولات يك دهه اخير افغانستان كه راه را براي حركت اين كشور در مسير توسعه و فائق آمدن بر مشكلات سه دهه جنگ و خشونت فراهم نموده، در كنار شوق فراوان جمعيت جوان افغان براي فراگيري علوم، فرصت هاي بي بديلي در اختيار جمهوري اسلامي ايران براي پيشبرد اهداف علمي و آموزشي خود در افغانستان قرار داده است. اما ضعف زير ساخت هاي علمي، وجود رقباي قوي و مخالفت برخي گروههاي ضد نفوذ فرهنگي ايران كه در مصادر امور علمي و فرهنگي افغانستان قرار داشته و به نوعي با رقباي بين المللي ايران در ارتباط و همسو هستند، در كنار ناامني و تخاصمات درون قومي اين كشور و بعضا ضعف عملكرد برخي ديپلمات ها و سياستگزاران خارجي ايران، چالش هايي فراروي ديپلماسي علمي ايران در افغانستان پديد آورده است. بي شك، رفع موانع در مسير پيشبرد اين نوع از ديپلماسي، راه را براي بهبود مناسبات در حوزه هاي ديگر از جمله سياسي، امنيتي و اقتصادي فراهم خواهد كرد. از اين رو، در اين مقاله راه كارهائي براي غلبه بر چالش هاي موجود و استفاده بهينه از فرصت ها ارائه شده است.

During the history diplomacy as the practice of conducting foreign relations between states through official representatives and peaceful methods, had different types. Today, at the result of technologic revolution the importance of science and technology has been raised and the most of politicians tend to use it as an instrument in developing their foreign policy. So we can speak about a new kind of diplomacy that called Science and Technology Diplomacy. In the age of Globalization and Interdependency, it will be one of the best devices to formulate and execute foreign policy as well as following national interests beyond the boundaries. During the last decades science and technology have been improved outstandingly in Islamic Republic of Iran. Because of priority of neighbors in Iranian foreign policy and common economic, cultural and historic relations in the past, we can conduct this kind of diplomacy in Afghanistan. Our focus in this paper is on the main challenges and opportunities that may be exist on conducting Science and Technology Diplomacy of Iran in Afghanistan. We find that there are so many factors that will facilitate the scientific and technologic presence of Iran in Afghanistan, although there are so many difficulties. Without any doubts removing the obstacles in conducting this kind of diplomacy in Afghanistan, will promote the political and economic relations between these two Islamic countries.