تبارشناسي تحليل مفاهيم سياسي و نقش آن در تحول ساختار دولت در اسلام

بحث تحول مفاهيم در حوزه ادبيات سياسي جايگاه ويژه اي را به خود اختصاص داده است.در اين ميان تحول مفهوم دولت در زبان سياسي اسلام نسبت به ساير مفاهيم از اهميت بيشتري برخوردار است. سوال اصلي پژوهش آن است كه آيا دولت اسلامي امتداد دولت جاهلي است و يا در گسست از آن شكل گرفته است؟در پاسخ به اين سوال دو نظريه مبنايي شكل گرفته است : عده اي دولت اسلامي را دولتي ديني و بنابراين امري تأسيسي تلقي مي كنند.بر اساس اين ديدگاه مفاهيم سياسي و سازمانهاي موجود در دولت اسلامي را بايد مفاهيم و ساختارهاي نوظهور و بديعي دانست كه پس از بعثت پيامبر و توسعه تمدن اسلام پا به عرصه زندگي مسلمانان گذاشته اند. گروهي ديگر از انديشمندان دولت اسلامي را امري تاريخي،عقلايي و امضايي مي دانند كه انسان مسلمان براي حفظ و توسعه جامعه اسلامي ابداع كرده و مورد تاييد و تشويق شارع مقدس اسلام نيز واقع شده است اين تلقي از دولت اسلامي به ناچار مفاهيم سياسي دوره اسلامي را با تحولات تاريخ سياسي و عمومي عرب قبل از اسلام كه به عرب جاهلي معروف شده،مرتبط مي داند.از اين حيث دولت اسلامي به لحاظ ساختار و مفاهيم،امتداد و تجربه سياسي جاهليت وتحول و تكامل اين مفاهيم بر اساس الزامات عصر اسلامي تلقي مي شود.بر اساس اين نظريه،تحليل تاريخي درباره زايش و زوال مفاهيم سياسي جاهلي نخستين گام در تحليل ماهيت دولت و نظم دروني آن در تمدن اسلامي به شمار مي آيد. اين پژوهش بر آن است كه با كاوشي تبارشناسانه به بررسي ريشه تحول مفهومي دولت اسلامي در دوران قبل و بعد از اسلام بپردازد و از اين طريق ابهام موجود درباره ماهيت دولت اسلامي را تا حدودي برطرف نمايد.