جايگاه ژئوپولتيكي و استراتژيكي سيستان و بلوچستان در عصر قاجار

بررسي جايگاه ژئوپلوتيكي و استراتژيكي سيستان و بلوچستان در دوره قاجار، از مسائل مهم تاريخ معاصر ايران محسوب مي شود. سيستان و بلوچستان به دليل قرار گرفتن در موقعيت راهبردي و ترانزيتي از اهميت فراواني برخوردار بود كه 1100 كيلومتر مرز خشكي با پاكستان و افغانستان و 300 كيلومتر مرز آبي با درياي عمان دارد. تحولاتي كه در قاره اروپا رخ داد، موجب كشيده شدن ميدان رقابت كشورهاي اروپايي به ديگر قاره ها به خصوص آسيا شد. يكي از سرزمين هايي كه اهميت بسياري براي كشورهاي اروپايي داشت، هندوستان بود. در زمان قاجاريه به دليل ضعف سياسي دولت، بخش بزرگي از سيستان و بلوچستان تجزيه شد و بيگانگان پس از عهدنامه تركمانچاي در سال 1243ه.ق.(= 1828م.) سياست «رخنه» و «پيشروي» را به سرعت در پيش گرفتند. در جريان رقابت اروپايي ها براي تسلط بر هندوستان، سرزمين هاي مجاور آن به عنوان معابر دسترسي به آن سرزمين اهميت خاصي يافتند، كه يكي از اين نواحي سيستان و بلوچستان بود. انگليسي ها با كوتاه كردن دست ديگر رقبايش در هندوستان تصميم گرفت براي امنيت بخشيدن به سر حدات آن، منطقه حايلي را در مرزهاي شمال غربي تشكيل دهند و از اين زمان سياست هاي خود را در سيستان و بلوچستان در شرق ايران آغاز كرد. مقاله حاضر كوششي است براي پاسخ به اين سؤال: جايگاه ژئوپلوتيكي و موقعيت استراتژيكي سيستان و بلوچستان چه تأثيراتي بر سياست هاي انگليس در مناسباتش با دولت قاجاريه داشته است؟ به نظر مي¬رسد موقعيت ژئوپلوتيكي و استراتژيكي سيستان و بلوچستان كه يكي از معابر ورود به هندوستان بود سبب شد تا انگليسي ها در اين نواحي نفوذ كنند و بخشي از بلوچستان را به خاك پاكستان فعلي ضميمه كنند اين پژوهش به روش توصيفي – تحليلي و بر اساس تجزيه و تحليل اطلاعات موجود در منابع اصلي در صدد تبيين موضوع مي¬باشد.