جستاري در نقش و جايگاه قوم بلوچ در تحولات ايالت قهستان (از قرن سوم تا پايان قرن پنجم هجري)

قهستان ايالتي بود كه پيوندي ناگسستني با خراسان داشت. نام اين ايالت معرب كهستان و مخفف كوهستان است و شامل شهرهايي چون قائن، گناباد، طبس عناب (مسينان)، طبس گيلكي (گلشن)، ترشيز، خواف، باخرز، خور، خوسف، زام، زاوه بود. در واقع بخش اصلي آن را خراسان جنوبي و شهرهايي از خراسان رضوي، يزد و اصفهان كنوني تشكيل مي دادند و كرسي اين ايالت قائن بود. اين منطقه از ورود اسلام تا قرن پنجم هجري براي اعراب مسلمان و فرمانروايان، حكومت هاي متقارن (طاهريان، صفاريان، سامانيان و غزنويان) و بعد از آن سلجوقيان اهميت قابل ملاحظه اي داشت و بين اين حكومت ها دست به دست مي شد. از ويژگي هايي كه باعث شهرت قهستان در برهه‌ي زماني مورد مطالعه شده است، مي توان به وجود گروه هاي نژادي همچون قوم بلوچ اشاره كرد كه از علل مهم فعاليت آن ها در اين منطقه، موقعيت ژئوپولتيكي، دوري از مركز خلافت و نزديكي به كانون‌هاي مهم تحولات نظير خراسان، سيستان و كرمان بود. قوم بلوچ در قرون نخستين اسلامي در تحولات سياسي، اجتماعي، فرهنگي و اقتصادي قهستان نقش قابل توجهي داشته است؛ كه متاسفانه اين نقش آنچنان كه شايسته است، توسط پژوهشگران مورد واكاوي قرار نگرفته است. لذا نگارندگان برآنند كه با استناد به منابع متقدم و معتبر به تحليل و بررسي اين موضوع بپردازند. در واقع اين پژوهش تلاشي است براي پاسخگويي به اين پرسش كه: قوم بلوچ در تحولات سياسي، اجتماعي، فرهنگي و اقتصادي قهستان (از قرن سوم تا پنجم هجري) چه نقشي داشته است؟ پژوهش حاضر ماهيتي تاريخي و نظري دارد و بنابراين با روش توصيفي- تحليلي و بر اساس منابع كتابخانه اي صورت گرفته است كه با استفاده از كتب جغرافيايي، سفرنامه ها، تواريخ عمومي، سلسله اي و محلي، ديوان هاي شعر و ... مطالب گردآوري شده و مورد تجزيه و تحليل قرار گرفته اند.