گنبدهاي ايراني اسلامي متجلي در مسجد جامع اصفهان ; مقايسه دو گنبد تاج الملك و نظام الملك، با استناد به مطالعات اوژن گالدري

از دوران باستان تاكنون، هندسه همواره به صور گوناگون به عنوان يك ركن اساسي طراحي، در آثار و نظريات هنرمندان و معماران جريان داشته است. هنرمندان مسلمان در جهت تجلي انديشه و نظرات عرفاني در هنر علاوه بر بعد اعتقادي از ابزاري چون هندسه، چه در شكل دهي بنا و چه در تزيينات و پرداخت نهايي آن به عنوان عنصري با نقش تعيين كننده، ياري جسته اند. معماري اسلامي به كمك هندسه توانسته به كمال گرايي در فرم، به­كارگيري نقش مايه هاي پنهان، تركيب متوازن و متناسب خطوط شكسته و دوار در تركيب اشكال هندسي دست يابد؛ همچنين به واسطه هندسه قدسي است كه توانسته عالم ماده را به عالم معنا پيوند دهد. از مصاديق هندسه قدسي در معماري اسلامي گنبد هايي است كه در مساجد، ظرايف تبديل مربع به دايره را مدبرانه و هنرمندانه به روشهاي متنوع شكل داده است، تا بتواند ابعاد اعتقادي و رمزگونه عالم معنا را به طريقي شايسته در عالم ماده متجلي سازد. دراين راستا معماري اسلامي- ايراني با اتكا به خصايص ذاتي خود چون كمال گراييتوانسته است،اين نماد مقدس سنتي را با تدبيري هنرمندانه به شكل آرماني خود چنان نزديك نمايد كه تجلي هندسه در اجزاي نيارشي آن به اوج خود رسد.گنبد به عنوان عنصري شاخص و يگانه در معماري مساجد ايراني همواره مطرح بوده است. از ميان گنبدهاي ايراني، گنبد مسجد جامع اصفهان از نظر شرودر از لحاظ هندسه جايگاهي آرماني دارد. از آغاز اسلام تاكنون مسجد جامع اصفهان با پيشينه اي پر فراز و نشيب در تاريخ معماري اسلامي ايران، از موارد نادري است كه داراي دو گنبد در دو سوي شمالي و جنوبي مي باشد و اين از خصوصيات برجسته اين مكان محسوب مي­گردد. اين نوشتار قصد دارد با توجه به زمان ساخت اين دو گنبد و شناخت ويژگي هاي سبكي آن دوره خاص، ه بررسي نحوه استقرار آنها در بنا به نحوي كه بدون بر هم زدن ساختار سنتي مسجد، توانسته بر غناي آن بيافزايد و نيز با استناد به مطالعات انجام گرفته توسط اوژن گالديري، محقق ايتاليايي، به مقايسه ويژگي هاي هندسي اعم از تزيينات، تناسبات و چگونگي پوشش آنها بپردازد. هدف از اين مقاله، معرفي مسجد جامع از جنبه علت وجودي و تجميع دو گنبد در آن و نيز ارايه تحليلي معمارانه، فني و سازه اي از اين دو گنبد، مقايسه وجوه تفاوت و تشابه آنها با يكديگر و ارايه جدولي از آن به عنوان نتيجه گيري مي باشد. روش تحقيق در اين مقاله، تحليلي- توصيفي با استفاده از منابع كتابخانه­اي و با شيوه پژوهش ميداني مي باشد.