تبيين ضرورت‌ها و الزامات طراحي مدل جامعه‌محور پايش و ارزيابي مستمر آسيب‌پذيري‌هاي شهري براي تحقق پيشگيري پايدار و كاهش اثربخش اثرات زيان‌بار سوانح

روند رو به رشد وقوع حوادث و سوانح شهري در يك دهه اخير كه سانحه مجتمع پلاسكو در پايتخت پرجمعيت كشور نماد آن بوده، نيازمند مطالعه‌اي جدي مي‌باشد. با بازكاوي اين روند در آينه ساختار كنوني مديريت بحران كشور-كه ضعف مراحل پيشگيري و آمادگي و فربهي مراحل پاسخگويي و مقابله، از مميزه‌هاي مورد انتقاد آن در چارچوب چرخه مديريت بحران مي‌باشد-ما را به وجود يك خلأ و ضرورت بنيادين در ساختار مديريت بحران شهري رهنمون مي‌گردد. خلأ پايش، مانيتورينگ و ارزيابي منظم و مستمر آسيب‌پذيري‌هاي شهري و ضرورت حركت به سمت مدلي براي عملياتي نمودن آن. شهرها به‌مثابه يك ارگانيزم زنده و پويا بوده كه بخش سازه‌اي آن‌ها به‌عنوان جسم و فرهنگشان همانند روان يك انسان، همواره در معرض فرسودگي و افزايش تدريجي آسيب‌پذيري قرار دارد. روند رو به رشد آسيب‌پذيري شهرها را شايد نتوان كاملاً متوقف نمود ولي قطعاً در صورت اشراف پيوسته بر آن-كه مستلزم وجود يك سيستم پايش و مانيتورينگ منظم و مستمر مي‌باشد-مي‌توان آن را كند نمود و در موارد فراتر رفتن آن از مرز يك نصاب تعريف شده، با برخي مداخلات پيشگيرانه و آمادگي بخش سيستماتيك، با پيشگيري و كاهش اثرات زيانبار تا حدود زيادي، از جهش يافتن آسيب‌ها و تلفات در سوانح فروكاست. جوامع شهري كشور ما به‌ويژه در كلان‌شهرها تاكنون از وجود چنين سيستمي محروم بوده و مهم‌ترين لازمه تحقق آن، آغاز تلاش براي مدل‌سازي كارآمد بر اساس واقعيات جوامع شهري در كشور مي‌باشد. با توجه به محدوديت منابع و پرهزينه و كم‌كارآمد بودن مديريت بحران به شيوه متمركز دولت‌محور، اتخاذ رويكرد جامعه‌محور در اين پيوند اجتناب‌ناپذير مي‌باشد. تعريف و ايجاد پيش‌نيازهاي لازم ناموجود، تقويت و ارتقاء برخي پيش‌نيازهاي موجود و پيوند هدفمند آن‌ها با يكديگر از الزامات مهم طراحي يك مدل كارآمد براي دستيابي به يك سيستم اثربخش پايش، مانيتورينگ و ارزيابي مستمر آسيب‌پذيري شهري مي‌باشد كه در اين مقاله به شرح آن خواهيم پرداخت.