آناليز ريسك فوران (Blow out) چاه‌هاي نفت و گاز با استفاده از روش پاپيوني (Bow-Tie)

مقدمه و هدف: يكي از مهم‌ترين و پرهزينه‌ترين خطرات صنعت حفاري در زمينه نفت و گاز، خطر فوران چاه‌هاي نفت و گاز است. فوران چاه مي‌تواند به پيامدهاي جبران‌ناپذيري، از قبيل انفجار، تلفات شديد انساني و فجايع زيست‌محيطي منجر گردد. آناليز ريسك يكي از مهم‌ترين ابزارهاي ارزيابي خطرات، طراحي اقدامات كاهشي خطر و افزايش سطح ايمني در اين صنايع است. در همين راستا مطالعه حاضر با هدف آناليز ريسك فوران چاه‌هاي نفت و گاز، با استفاده از تكنيك آناليز پاپيوني (BTA) Bow tie Analysis انجام گرفت. مواد و روش‌ها: در اين مطالعه علل مؤثر در ايجاد سيلان (Kick) و همچنين فوران چاه در بخش ساحلي چاه‌هاي اكتشافي صنعت حفاري، با به‌كارگيري تكنيك FTA شناسايي شد. همچنين با استفاده از روش ETA، پيامدهاي مرتبط با شكست هر يك از موانع كنترل فوران پيش‌بيني و احتمال هر پيامد محاسبه گرديد. درنهايت با استفاده از دياگرام BTA مسير حادثه و موانع كنترلي آن از علل تا پيامدها ترسيم و بررسي گرديد. نتايج و بحث: بر اساس نتايج به دست آمده، درمجموع 28 علت يا نقص (رويداد پايه) در بروز رويداد اصلي يا همان سيلان (Kick) دخالت دارند، همچنين 8 لايه كنترلي در پيشگيري از وقوع فوران شناسايي گرديد. رويدادهاي پايه همراه با احتمالات رخداد و ميزان اهميت هريك در سمت چپ و پيامدهاي بعد از رويداد اصلي همراه با احتمالات رخداد هريك در سمت راست دياگرام BTA مشخص گرديد. احتمال وقوع رويداد اصلي (سيلان) و پيامد نهايي (فوران) به ترتيب × 23/1 و × 94/2 محاسبه شد. نتيجه‌گيري: بر اساس نتايج تحليل دياگرام BTA در اين مطالعه، ورود به لايه پرفشار در سازند حفاري و خطاي انساني از قبيل پر نكردن مناسب چاه با سيال حفاري در زمان لوله بالا كردن (Trip up) به‌عنوان مهم‌ترين علل ريشه‌اي در ايجاد سيلان شناخته شد. همچنين از بين لايه‌هاي كنترلي فوران لايه اول (تشخيص به موقع سيلان) و عملكرد صحيح سيستم فوران گير سرچاهي (BOP) Blowout Preventer، مهم‌ترين نقش را در پيشگيري از وقوع فوران ايفا مي‌كنند.