بازسازي بم از منظر طراحي شهري تاب‌آور در محله خواجه مراد

تجارب موجود نشان مي‌دهد به دنبال رخداد زمين‌لرزه‌ها، اغلب در فرآيند بازسازي به دليل محدوديت زمان، كيفيت فداي كميت مي‌شود. در اين ميان، بازسازي محله خواجه‌مراد در شهر بم با توجه به مجاورت با ارگ و همچنين ويژگي‌هاي منحصربه‌فرد كالبدي و تاريخي آن، يكي از چالش‌برانگيزترين مقولات محسوب مي‌شود. روش‌هاي تقرب، چگونگي آسيب‌شناسي و تكنيك‌هاي بازتواني در راستاي طراحي شهري مقاوم، از جمله مسائل پيش روي مجريان بازسازي قلمداد مي‌شوند. در اين راستا، مقاله حاضر به‌منظور شناخت و ارزيابي بازسازي پس از زلزله سال 1382 بم، با كمك رويكرد كيفي، به تحليل داده‌ها مي‌پردازد. بدين منظور، يكي از واحدهاي همسايگي محله خواجه‌مراد به‌عنوان مورد مطالعاتي اين مقاله انتخاب شده است. پس از مرور متون تخصصي پيرامون موضوع مورد نظر، سفر به شهر بم با هدف كار ميداني و مصاحبه عميق با اهالي محله خواجه‌مراد به‌ويژه افراد ساكن در واحد همسايگي مورد نظر انجام شد. اطلاعات مورد نياز از طريق برداشت عكس، كروكي‌هاي دستي و ترسيم نقشه‌ها در مقياس شهري جمع‌آوري شد. ضمن شناخت مفهوم واحد همسايگي و در نظر گرفتن اصول و ارزش‌هاي آن، به نظر مي‌رسد بازسازي واحد همسايگي مورد نظر از كيفيت مطلوب برخوردار نبوده و روابط همسايگي پس از بازسازي دچار تزلزل و آسيب شده است. اين مقاله، جهت نقد بازسازي يك واحد همسايگي در شهر بم، پس از شناخت همسايگي مورد نظر در محله خواجه‌مراد، در گام ديگر به زلزله بم و شناخت و تحليل بازسازي انجام شده و در انتها به ارائه پيشنهاداتي به‌منظور بهسازي و مناسب‌سازي واحد همسايگي مزبور مي‌پردازد. دستاورد كلي اين مقاله بيانگر آن است كه عليرغم صرف هزينه‌هاي گزاف، بازسازي واحد همسايگي مورد نظر، يك كل به هم پيوسته را تشكيل نمي‌دهد و هويت جمعي و محله‌اي را مخدوش كرده است؛ هويتي كه مي‌توانست باعث ايجاد رشد و پويايي، افزايش ارتباطات اجتماعي و حس هم‌بستگي شود.