رويكردهاي اسكان موقت پس از زلزله‌هاي 1995 كوبه و 2011 شرق ژاپن

پس از هر سانحه ويرانگر و بي‌خانمان شدن عده زيادي از مردم، مراحلي براي تأمين سرپناه بي‌خانمان‌ها طي مي‌شود. اين گام‌ها با توجه به‌شدت آسيب از چند هفته تا چند ماه حتي تا چند سال به طول مي‌انجامند كه در مرحله امداد و نجات تأمين سرپناه اضطراري به مدت كوتاه (چند هفته)، انتقال به اسكان موقت و نهايتاً تأمين مسكن دائم است. در اين ميان اسكان موقت كه به‌عنوان مسكن واسطه نسبت به اسكان اضطراري مقاوم‌تر و فراهم كننده آسايش خاطر بيشتر تا زمان اتمام مسكن دائم است، اهميت ويژه‌اي دارد. اين مقاله به روند تأمين مسكن موقت در ژاپن، با تأكيد بر زلزله سال 1995 كوبه و زلزله بزرگ شرق ژاپن در سال 2011 پرداخته و تلاش دارد تا فرآيند تأمين سرپناه و انواع آن، ويژگي‌هاي كالبدي و پيچيدگي‌هاي تأمين اسكان موقت را بررسي نمايد. انجام اين پژوهش به روش مروري بوده و با استفاده از منابع كتابخانه‌اي و جستجوي پايگاه‌هاي اينترنتي به گردآوري داده پرداخته كه حاصل آن اطلاعاتي منسجم از نحوه تأمين مسكن موقت در ژاپن است. در كوبه پس از زلزله سه نوع مسكن موقت-مسكن موقت پيش‌ساخته با يك اتاق، مسكن موقت پيش‌ساخته با دو اتاق و مسكن موقت با لوله‌هاي كاغذي- فراهم شد. مسكن موقت كاغذي علاوه بر هزينه كمتر، به لحاظ اقليمي مناسب‌تر بوده و شرايط مطلوب‌تري را براي زندگي فراهم آورد؛ اما استقرار اين سرپناه‌هاي موقت دور از شهر و اسكان مردم بر مبناي قرعه‌كشي باعث از بين رفتن روابط اجتماعي و مهاجرت ساكنان به شهرهاي اطراف شد و عملاً امكان بازسازي محل كسب‌وكار توسط خود مردم را از ايشان سلب كرد. پس از زلزله بزرگ شرق ژاپن نيز گزينه‌هاي متنوعي با توجه به موقعيت جغرافيايي و ويژگي‌هاي هر منطقه براي مسكن انتقالي مطرح و سرانجام سه نوع سرپناه توسط دولت براي مردم تأمين شد. اين سرپناه‌ها شامل مسكن‌هاي موقت پيش‌ساخته چوبي و فلزي، آپارتمان‌هاي خصوصي استيجاري و اقامتگاه‌هاي همگاني مي‌شد. درحالي‌كه تأمين مسكن موقت پيش‌ساخته به علت كمبود وقت و نيروي كار و صرف هزينه زياد به كندي پيش مي‌رفت، آپارتمان‌هاي استيجاري كه اجاره‌بهاي آن‌ها توسط دولت پرداخت مي‌شد، به علت ايجاد حس «خانه» در مردم، بيشتر مورد رضايت آسيب‌ديدگان بود.