نقش آمادگي در كاهش آسيب‌پذيري از بحران‌هاي شهري

امروزه مديريت بحران از جمله مواردي است كه لازم است در فرايند برنامه‌ريزي شهري مورد توجه ويژه قرار گيرد. شهر مانند تمام سيستم‌ها مجموعه‌اي از اجزاست كه با هم در حال تعامل هستند. اگر اين اجزاء دچار مشكل شوند، بر تعاملات اجزاء و در كل سيستم تأثير مي‌گذارد. به‌طوركلي مي‌توان شهر را موجود زنده‌اي تصور كرد كه بايد براي ادامه حيات و سلامتي آن برنامه‌اي وجود داشته باشد كه مانع بروز بحران و يا حداقل، كنترل بحران شوند. اين فرايند را مي‌توان مديريت ريسك ناميد. اگر براي شهري قبل از بروز هر حادثه و بحراني فكر شود و پيش‌بيني‌هاي لازم انجام گيرد. مي‌توان بروز بحران آن را مديريت كرد. از آنجا كه شهر را مديران شهري مديريت مي‌كنند. اين مديران در زمان بروز بحران بايد بتوانند آن را مديريت نمايند. پس در هنگام بروز بحران‌ها، مسئوليت كنترل آن‌ها بر عهده مديران شهري است. سيستم جامع مديريت بحران، مخاطرات بالقوه و منابع موجود را ارزيابي كرده و طوري برنامه‌ريزي مي‌نمايد كه منابع موجود را با مخاطرات موازنه كند تا با استفاده از منابع موجود بتوان بحران را كنترل كرد. شش وظيفه مديران بحران عبارتند از: برنامه‌ريزي، جلب مشاركت مردمي، سازماندهي، بكار گيري نيروي انساني، رهبري و نظارت. هدف كلي، بهينه‌سازي فعاليت‌هاي مقابله با بحران و به حداقل رساندن خسارات ناشي از آن و در نظر گرفتن مديريت زمان كه مدير موظف است هزينه‌ها و مدت پروژه‌ها را كاهش و تعداد و كيفيت پروژه‌ها و فعاليت‌ها را جهت نيل به اهداف افزايش دهد؛ به عبارت ديگر زمان شروع واكنش و امدادرساني، هزينه عمليات براي امدادرساني و بازسازي بايد كاهش يابد. از طرف ديگر حجم عمليات آمادگي، امدادرساني و بازسازي، كيفيت عمليات آمادگي، سطح آمادگي در مقابله با بحران و حجم اقدامات بازسازي و عادي‌سازي بايد افزايش يابد. آمادگي: مجموعه اقداماتي كه توانايي شهروندان، مديريت شهري و مردم را در انجام مراحل مختلف مديريت بحران افزايش مي‌دهند آمادگي شامل مطالعه، تحقيق، جمع‌آوري اطلاعات، برنامه‌ريزي، سازماندهي، طراحي، تأمين منابع و امكانات، آموزش، تمرين و مانور است. آموزش شامل آموزش‌هاي همگاني و تخصصي براي شهروندان، مسئولين و دست‌اندركاران ذي‌ربط است كه از طريق رسانه‌هاي گروهي يا به طرق مقتضي ديگر ارائه مي‌شود. براي دستيابي به آمادگي در كاهش آسيب‌پذيري بحران شهري، تهيه يك برنامه پايه آمادگي در برابر بحران‌ها و سوانح، تهيه برنامه خدمات اجتماعي در شرايط بحراني (ESSP)، تهيه برنامه تخليه در شرايط اضطراري و بحراني، تهيه برنامه تخليه در شرايط اضطراري و بحراني، تمرين و آزمون برنامه‌هاي آمادگي در برابر بحران و تجديدنظر و به روز كردن احتمالي، تعريف تاب‌آوري شهري: تاب‌آوري شهر عبارت از معياري براي سنجش ميزان توانايي نظام (System) شهري براي جذب تغييرات و سازماندهي مجدد تغييرات حاصل از اختلالات، پايداري شهر و ظرفيت‌سازي است. تاب‌آوري در نقطه مقابل آسيب‌پذيري قرار دارد و پاسخي است كه شهر به بلايا مي‌دهد و امروزه تمام شهرهاي دنيا طرح و برنامه‌هاي خود را بر اين اساس جلو مي‌برند و در تلاش براي ساخت شهرهاي منعطف و تاب آور هستند. شهر تاب آور، شبكه‌اي پايدار از سيستم‌هاي كالبدي و جوامع انساني سيستم‌هاي كالبدي، مؤلفه‌هاي ساخته شده و طبيعي شهرند كه شامل جاده‌ها، ساختمان‌ها، زيرساخت‌ها، ارتباطات و تأسيسات تأمين انرژي و همچنين مسيرهاي آب، خاك، توپوگرافي، جغرافيا و سيستم‌هاي طبيعي هستند. نكات مهمي كه در برنامه‌هاي راهبردي ميان‌مدت و بلندمدت براي ارتقاي ايمني كشور بر اساس درس‌هاي آموخته شده از حادثه پلاسكو بايد از كليه جوانب مورد بررسي مسئولان قرار گيرد: كاهش ريسك و مديريت بحران، نهادينه شدن موضوع ايمني در شهرسازي و احداث بنا در بين مردم و مسئولان شهري از طرح تا اجرا، ضرورت جامع‌نگري در مديريت ريسك، تهيه طرح‌هاي جامع كاهش ريسك و مديريت بحران، ضرورت فرهنگ‌سازي به دانش آموزان و مردم در هنگام بروز حوادث قهري و سوانح طبيعي، ضرورت توجه به ايجاد و تجهيز تيم‌هاي امداد و نجات شهري سنگين در كشور. در خاتمه 14 مورد از موارد پيشنهادات در خصوص كاهش خطرپذيري ساختمان‌هاي شهري در زمينه حوادث ناگهاني مانند آتش‌سوزي و انفجار و كاهش خسارات در حوادث مشابه حادثه پلاسكو به مديريت شهري ارائه گرديد.