بررسي رابطه تهديدات امنيتي خاورميانه با آسياي مركزي و قفقاز جنوبي

با پايان جنگ سرد، مفهوم امنيت و ابعاد آن در سطوح مختلف ملي، منطقه‌اي و بين‌الملل دگرگون گرديد. با استقلال جمهوري‌هاي منطقه آسياي مركزي و قفقاز جنوبي و خلأهاي ژئوپلتيك و ايدئولوژيك، مناسبات با محيط امنيتي پيراموني نيز متحول شد. به‌طوري‌كه متغيرهاي ژئوپلتيك چون رقابت بازيگران منطقه‌اي و فرا منطقه‌اي و متغيرهاي هويتي نظير پديده سياسي-امنيتي بنيادگرايي اسلامي و تروريسم، امنيت ملي و منطقه‌اي را، با چالش‌هاي امنيتي مواجه نموده است. روند تحولات سياسي در دوران پسا جنگ سرد در اين منطقه، نمايانگر نقش پررنگ «متغيرهاي ژئوپلتيك و هويتي» در ايجاد و تعميق روابط امنيتي با مناطق هم‌جوار است. «تقارن جغرافيايي و هويتي» زمينه روابط استراتژيك و امنيتي مناطق و كشورهاي پيراموني در معادلات امنيتي آسياي مركزي و قفقاز جنوبي را فراهم نمود. مناطق و كشورهايي كه داراي تقارن جغرافيايي و هويتي هستند، منجر به پيوستگي ژئوپليتيكي و ارتباطات امنيتي گرديده كه درنتيجه آن، تحولات امنيتي و رويكردهاي استراتژيك آن‌ها از همديگر تأثير مي‌پذيرد. در انجام اين پژوهش از نظريه «باري بوزان» و مكتب كپنهاگ استفاده‌شده است. در اين تحقيق از روش توصيفي-تحليلي و با استفاده از روش كتابخانه‌اي( اسنادي، اينترنتي) به‌عنوان ابزارهاي گرداوري اطلاعات استفاده‌شده است. در پاسخ به سؤال اصلي پژوهش مبني بر اينكه تهديدات امنيتي خاورميانه چه تأثيري بر امنيت آسياي مركزي و قفقاز جنوبي دارد؟ و سؤال فرعي كه رابطه امنيتي اين مناطق چه تأثيري بر امنيت ملي ايران دارد؟ اين فرضيه مطرح است كه متغيرهايي چون «مجاورت ژئوپلتيك و رقابت‌هاي ناشي از آن و متغيرهاي هويت قومي، فرهنگي، تاريخي و مذهبي مشترك» منجر به رابطه امنيتي مستقيم و ناامني و بي‌ثباتي در آسياي مركزي و قفقاز جنوبي شده است؛ تا جايي كه درنتيجه وجود چنين رابطه امنيتي نيز، امنيت ملي جمهوري اسلامي ايران را، متأثر از منابع ژئوپليتيك و هويتي محيط امنيتي پيراموني خود، با چالش‌هاي امنيتي مواجه ساخته است. برآيند نهايي اين پژوهش تكوين شكل‌گيري ابر مجموعه امنيتي فرا منطقه‌اي است.