بررسي اثر انحراف رودخانه ها در مورفولوژي مخروط افكنه هاي دامنه جنوبي جغتاي

Assessing the Effect of River Deviation on Alluvial Fans Morphology

كنش و واكنش بين فرآيند هاي دروني و بيروني زمين در دوره هاي مختلف، در تغيير شكل و تحول لندفرم‌ها نقش مؤثر و مهمي ايفا كرده است. با بررسي لندفرم ها مي توان سير تغييرات فرآيند هاي حاكم بر آن لندفرم را مشخص كرد. مخروط افكنه از جمله لندفرم هاي كواترنري محسوب مي شود كه از ديدگاه هاي مختلف مورد بررسي قرار گرفته است . گرچه مخروط افكنه ها در مناطق مختلف وجود دارند، امّا عموماً از جمله عوارض مناطق خشك و نيمه خشك به حساب مي آيند. اين اشكال، تحت تأثير عوامل مختلف، از جمله تكتونيك، اقليم و عوامل انساني تغيير مي يابند. اكثر محققين معتقدند كه مخروط افكنه ها از لندفرم هاي معمول در جبهه كوهستان هستند كه در اثر كاهش ناگهاني قدرت رودخانه، در نتيجه تغيير شيب توپوگرافيك پديد مي آيند. مخروط هاي افكنه در نواحي خشك، نسبت به تغييرات محيطي بسيار حساس بوده و نه تنها به عنوان محل رسوبگذاري، بلكه به عنوان تاريخچه فرآيندهاي رسوبي محسوب مي شوند. در بررسي مخروط افكنه ها مي توان متغير هاي مؤثر در تشكيل و تحول آنها را يك به يك مشخص كرد و تأثير زماني و فضايي هركدام از آنها را بر خصوصيّات مخروط افكنه بررسي كرد. از طرفي اكثر سكونت گاه هاي روستايي و شهري يا بر روي مخروط افكنه ها و يا در مجاورت آنها توسعه يافته اند. به نظر مي رسد همين موضوع مهمترين عامل محرك براي محققين در بررسي هاي مرتبط با مخروط افكنه ها باشد. بهره برداري از منابع موجود در مخروط افكنه ها به مطالعات دقيق و گسترده وابسته است. از ديگر دلايل اهميّت مخروط افكنه ها مي توان به پتانسيل آنها در ايجاد رسوبات با ارزش از جمله شن و ماسه اشاره نمود. در ميان مطالعات انجام گرفته بر روي مخروط افكنه ها مي توان به مطالعات ولز و دور (1987)، فيلد (2001)، هاروي (2002)، محمدنژاد و اصغري (1394)، يماني و همكاران (1395) اشاره كرد. هدف از اين تحقيق، ارزيابي اثر تكتونيك بر شبكه ي زهكشي و اسارت رودخانه اصلي مخروط افكنه هاي منطقه و مقايسه ي نتايج حاصله بر اساس شواهد ژئومرفولوژيكي است. با مطالعه و بررسي لندفرم هاي توپوگرافي و الگوي سيستم هاي شبكه ي زهكشي با استفاده از شاخص هاي ژئومورفيك و با درنظر گرفتن ساختمان زمين شناسي هر منطقه مي توان عملكرد تكتونيك فعّال را ارزيابي كرد و بود و نبود حركت تكتونيكي فعّال را مشخص كرد.