نقش رخساره نبكا در بهبود زيست بوم مناطق خشك و نيمه‌خشك (مطالعه ي موردي: دشت صوفيكم- استان گلستان)

The role of Nebka in improving the ecosystem of arid and semiarid regions (Case Study: Suficom Plain - Golestan Province)

نبكا نقش بسيار مهمي را در پايداري بوم نظام هاي مناطق خشك و فراخشك ايفا مي كند. اين رخساره با كاهش فرسايش بادي نقش مهمي را در جذب ذرات ريز غبار تا درشت ماسه ايفا مي‌كند. مطالعه نبكا در اكوسيستم بياباني با پوششي تنك از ديدگاه محيط‌زيست بسيار مهم است. زيرا، با ايجاد گياه در حقيقت اولين حلقه زنجيره غذايي در بيوم بيابان شكل مي‌گيرد كه امكان حيات بقيه حلقه‌ها مانند: حشرات، علفخواران، گوشت‌خواران را فراهم مي‌كند. يكي از عوامل مهم حفاظت از گياه، اثر نبكا در تعادل آب در محدوده نبكا است، بدين ترتيب با افزايش زبري سطح، كاهش سرعت باد، ترسيب ذرات بادرفت و سايه‌اندازي گياه همراه با افزايش نفوذپذيري نبكاها نقش خاصي در بهبود شرايط بوم نظام بيابان براي رشد گياه دارد. در اين تحقيق ابتدا با استفاده از نرم افزار Google Earth Pro حدود منطقه مورد مطالعه مشخص و سپس با بازديد ميداني موقعيت جغرافيايي نبكاها توسط دستگاه GPS ثبت و مورد بررسي قرار گرفت. براي هر نبكا، يك نمونه¬ي خاك از رأس و يك نمونه از اراضي مجاور آن به فاصله 2 متر (منطقه فاقد نبكا) از عمق 5-0 سانتي¬متري برداشت و پس از انتقال به آزمايشگاه، اسيديته و هدايت الكتريكي خاك، درصد كربن آلي، SAR و ESP آن¬ها اندازه¬گيري شد. به¬منظور بررسي و مقايسه دو محيط رأس و اراضي مجاور نبكا از آزمون تي و ويلكاكسون، در سطح معني¬داري 05/0، و در محيط نرم¬افزار R استفاده شد. نتايج حاصل از مقايسه خصوصيات شيميايي محيط رأس نبكا و مجاور آن نشان داد كه دو محيط متفاوت از يكديگر مي-باشند و مقدار ميانگين ماده آلي در رأس نبكا به¬طور معني داري بيشتر از منطقه مجاور است همچنين مقدار pH، EC، SAR و ESP نيز در محيط اطراف تپه ماسه اي نبكا بيشتر از رأس نبكا مي باشند. نتايج اين تحقيق به‌وضوح نشان مي دهد كه تشكيل نبكا توسط گونه گياهي هالكنموم سبب اصلاح بعضي از ويژگي هاي خاك در دشت صوفيكم شده است. و با توجه به مقدار ميانگين دو محيط مي¬توان نتيجه گرفت عملكرد محيط نبكا در بهبود شرايط رشد و استقرار گياه، مثبت بوده و با ادامه ي اين روند شرايط براي استقرار ساير گياهان و ميكروكليم‌ها فراهم خواهد شد.