بررسي استعداد فرسايش خندقي با استفاده از شاخص هاي اقليمي HTK و Ws (مطالعه موردي: حوضه آبريز خياوچاي)

Investigating the gully erosion potential using the HTK and Ws climatic indices (Case study: Khiyav Chay drainage Basin)

خاك هاي حوضه هاي آبخيز تحت عوامل گوناگوني فرسايش مي يابند كه يكي از مهمترين آنها فرسايش خندقي است (احمدي ،1386). اين پديده به صورت فرايندي متداول در هدر رفت منابع خاك به شمار مي رود (Cheng et al, 2006) و به صورت فرسايشي تشديد شونده، به عنوان يكي از مهمترين فرايندهاي تخريب زمين، باعث محدوديت در بهره برداري از زمين ( عباسي، 1386) و گسترش بدلندها و اراضي باير و افزايش رسوب گذاري در مخازن آب سدها مي شوند (Bouchnak et al, 2009). طبق گزارش هاي پژوهشگران، يك خندق مجزا مي تواند حتي تا 93750 تن در كيلومتر در سال رسوب توليد نمايد ( بياتي خطيبي، 1385). خندق ها كه در بيشتر موارد شاخصه هاي عمده ي تغييرات محيطي در نظر گرفته مي شوند، به لحاظ رشد سريعي كه دارند از اشكال عادي فرسايش به شمار نمي آيند (Heathwaite et al,1990 ، Nachtergaele et al, 2002 ، بياتي خطيبي،1383)؛ كه براي مبارزه با اين فرسايش بايد عوامل مؤثر در توسعه خندق‌ها شناخته شوند. پيدايش خندق حاصل فرايند پيچيده اي است. عوامل موثر در تشكيل خندق ها عبارتند از: شرايط آب و هوايي، ناهمواري هاي سطح زمين، ساختمان زمين شناسي (تركيب سنك و خاك)، حضور و يا عدم حضور پوشش سبزينه اي، زمين لغزه، شيب آبراهه ها، استفاده بيش از حد از زمين هاي كشاورزي، چراي بيش از حد مراتع، دخالت انسان و ... . عامل اصلي تشكيل خندق ها، وجود مقدار زيادي آب است كه يا در اثر تغيير نحوه ي بهره برداري از زمين حاصل شده است يا در اثر تغيير شرايط اقليمي. اثر متقابل عوامل كنترل كننده ي داخلي و خارجي باعث پيچيدگي بيش از حد فرسايش خندقي مي شود ( شايان و همكاران، 1391). تا كنون با استفاده از شاخص هاي اقليمي كمتر به مطالعه فرسايش خندقي پرداخته شده است. در اين تحقيق با استفاده از 2 شاخص اقليمي HTK ( ضريب هيدروترمال) و Ws (مقدار رطوبت موجود درسازندها) به بررسي استعداد خندق زايي در حوضه آبريز خياوچاي از حوضه هاي شهرستان مشگين شهر پرداخته شده است. بنابراين هدف اين تحقيق، بررسي و مطالعه نقش عوامل اقليمي در پيدايش خندق هاي حوضه آبريزخياوچايي مي باشد.