كاربست اصل پنجم تزئيني نگارگري در نقاشي معاصر ايران

در زمان سيطره مغولان بر ايران، دو تحول مهم در تاريخ هنرهاي تجسمي ايران اتفاق افتاد. اولين اتفاق، در حوزه فعاليت ارباب قلم ني يعني ابداع خط نستعليق و دومين اتفاق در حوزه فعاليت ارباب قلم مو يعني اختراع اصول و قواعد هفتگانه نگارگري بود كه در نوشته «دوست محمد هروي» در ديباچه مرقع «بهرام ميرزا»، استاد «احمد موسي»، مبدع آن معرفي شده است. در نگارگري، اصلي ترين مسأله براي فعالين اين حوزه، يادگيري همين هفت اصل بود. اصل ابر يكي از اين اصول است كه تا قبل از دوران معاصر، به هفت شكل متفاوت يعني دلالت به ابر واقعي، اژدها و سيمرغ، حيوانات افسانه‌اي، اسليمي‌ماري (بترمه)، هاله دور سر انبياء و نيز به شكل فرم انتزاعي در كاغذ ابري و نقوش سنگ مرمر تطور يافت. با توجه به اين كه كاربرد اين اصل از دوران صفوي به بعد دچار سير نزولي گرديد. اين مقاله با روش توصيفي- تحليلي مي دهد كه احياي اصل ابر در آثار معاصر بر كاركرد نقشمايه ابر در سه گروه مختلف يعني گروه اول كه اصل ابر را با همان كاركردهاي قديم استفاده نموده اند، گروه دوم، كه سيلان خطوط طراحي آنها، بر اصل ابر استوار است و گروه سوم آثاري كه نقشمايه ابر را در شكل فرماليستي آن بكار برده اند، متكي مي باشد و هنرمندان معاصرمان، تحولاتي را هم در مصالح و هم در فرم اين اصل ايجاد نموده اند.