قرآن و حقوق شهروندي

شهروندي از جمله مفاهيم نوظهوري است كه بطور ويژه به برابري و عدالت توجه دارد و در نظريات اجتماعي، سياسي و حقوقي جايگاه ويژه اي يافته است. شهروندي قالب پيشرفته ي شهرنشيني است، به باور برخي كارشناسان، شهرنشينان وقتي كه به حقوق يكديگر احترام گذارده و به مسؤوليّت هاي خويش در قبال شهر و اجتماع عمل كنند، به «شهروند» ارتقا مي يابند. امروزه شناخت و معرّفي جايگاه اجتماعي و حقوقي « شهروند» به ويژه از نگاه مباني ديني در جوامع مردم سالار ديني به عنوان يك ضرورت احساس مي شود. اگر چه در متون اسلامي، از اين بحث با عنوان خاص شهروند سخني به ميان نيامده ولي خطابات و اوصافي كه بيانگر تكاليف و حقوق مقابل شهروندان در جامعه اسلامي است، با الفاظ و تعابير گوناگون و فراوان به چشم مي خورد كه بيانگر اين حقيقت است كه چنين جايگاه مهمي از افق وحي و نگاه اولياي الهي مغفول نمانده است. در قرآن و تعاليم آسماني، تأكيد اسلام بر تحقق انتظارات خود از شهروندان، از طريق تربيت و درآميختن حقوق با اخلاق، و نيز درآميختن آگاهي و شعور اجتماعي با تقوا، آزادي با عدالت، پرسشگري با بي غرضي، مدارا با انصاف و نيز پاسخگويي با حسن ظن است. در اين مقاله، به چند شاخص ( پنج مورد) از اركان اصلي حقوق شهروندي كه در قرآن به آن تصريح شده خواهيم پرداخت و آنها را به اختصار بيان خواهيم كرد.