مفهوم شناسي تجسس در قرآن و روايات با تأملي در مصاديق حرام و مجاز آن

تجسس، به معناي تفحّص و كنجكاوى از احوال مردم، از جمله رفتارهايي است كه به جز در شرايط استثنايي از نظر اخلاق و شرع، مورد مذمت قرار گرفته است. قرآن كريم در آيه 12 سوره حجرات و در آيات ديگر به دلالت مطابقي و التزامي، تجسس را منع نموده است. مفسرين قرآن نيز در تفسير آيات مذكور اظهار مي دارند لاتجسسوا به معناي دنبال نهي از كنجكاوي در عيوب و لغزشهاي مسلمين است. اين نوع نگرش نيز در كلام معصومين (عليه السلام) با عباراتي نظير «لا تَتَّبِعُوا عَثَراتِ الْمُسْلِمينَ» ملاحظه مي گردد. بر اين اساس مطابق با ظهور آيات و روايات، اصل بر حرمت تجسس است. لكن برخي مواقع، اصل مذكور، براساس مصالح مهمتري دچار استثناء شده است. به عنوان مثال در مواردي از قبيل تحقيق در ويژگي هاي افراد در رابطه با حفظ مصالح جامعه، تجسس درباره متهمين و افراد مظنون، تحقيق و تفحص و مراقبت از كارگزاران و ماموران حكومت اسلامي و تجسس عليه دشمنان اسلام، اصل اوليه حرمت تجسس، تخصيص و تجسس مجاز دانسته شده است.