تحليل الگوي مباني و اهداف دانش حقوق در ايران

در دانش حقوق، منظور از مبنا همان منشاء مشروعيت و الزام آوري قواعد حقوقي است و در تبين هدف حقوق نيز مطلوبيت هاي غايي اين دانش مورد نظر است. از آنجا كه مبنا و هدف حقوق متأثر از ديدگاه كلي نسبت به انسان و جهان و رابطه آنها با يكديگر است لذا به اعتبار مكاتب مختلف حقوقي، مباني و اهداف گوناگون نيز بوجود آمده است. اين مكاتب حقوقي را مي توان ذيل دو عنوان كلي آرماني (فطري) و واقع گرايي (تحققي) تقسيم كرد. مبنا يا مبنا حقوق از ديدگاه طرفداران مكتب آرماني يا فطري بدواً عدالت و اراده ي خداوند مبنا حقوق محسوب مي گرديد و در طي ادوار مختلف زماني، تحولات زيادي را تجربه كرد كه دربررسي آن از ديدگاههاي اديان آسماني تا تطورات انديشه فلاسفه و حقوقدانان معاصر را مي توان جستجو كرد. در ديدگاه مكاتب واقع گرايي كه عمدتاً به ديدگاههاي تاريخي و تحققي قابل تقسيم است حقوق، مبنا آرماني ندارد و صرفاً به عنوان قواعد متغيري كه به اعتبار زمان و مكان تغيير مي كند و يا متكي به اراده دولت است تعريف مي شود. هدف يا هدف حقوق نزد طرفداران اصالت فرد تأمين حقوق طبيعي و آزاديهاي فردي و نزد پيروان اصالت جامعه تأمين نظم و آسايش عمومي و سعادت اجتماع است. دراين بين مبنا و هدف حقوق در اسلام رعايت تؤامان حقوق فردي و اجتماعي انسان است و درمقام تزاحم حسب ادله شرعي هريك مي تواند بر ديگري رجحان يابد والا منافع اجتماعي به جهت رعايت برتري كمي مرجح است.