تجلّي هنر در معماري اسلامي ايران- دوره ي سلجوقيه

هنر يكي از بارزترين جلوه هاي اسرارآميز جهان خلقت است و همواره انسان براي رسيدن به معناي آن و خلق آثار شگفت انگيز تلاش مي كند. سعي هنرمند مسلمان بر اين است كه آثار هنري اش بازتاب و تجلي رابطه اش با خدا و برعكس باشد كه در اين ميان معماري بيش از هنرهاي ديگر توانسته به اين هدف عينيّت ببخشد. دوره ي سلجوقي به دلايل مختلفي از جمله توسعه ي فرهنگي، رفاه اقتصادي، امنيت عمومي و ... يكي از درخشان ترين ادوار تاريخي محسوب مي شود. همينطور در اين دوره، هنر در انواع مختلف خود ظاهر شده و اوج خلاقيت و بكارگيري آن است. اين مقاله با طرح سوال علت تجلي فوق العاده زيبايي شناسانه و معماري در دروه سلجوقي با استفاده از مطالعه بر اساس روش مطالعات كتابخانه اي، اسنادي، تفسيري و تطبيقي سعي نموده است به نحوه و نمود تجلي هنر در معماري سلجوقي پاسخ دهد. از آنجايي كه هنر معماري اسلامي، يك هنر ديني صرف است و بيشتر آثار معماري اسلامي در مساجد تجلي پيدا مي كند در نتيجه مي توان گفت كه مسجد، نمود تجلي هنر معماري اسلامي است و هنرمند مسلمان درصدد آن است تا تمام هنر و صنعت خويش را در مسجد، به بهترين نحو ممكن چه در معماري و چه در تزيينات آن مورد استفاده قرار دهد. از طرفي اين تجلي در عصر سلجوقي در بهترين شكل خود با تلفيق دو عامل حياط چهار ايواني و تالار مربع گنبددارِ مسجد بزرگ ايراني مشاهده مي شود و اساس معماري مذهبي، كاروانسرا ها و مدرسه سازي در ايران را تشكيل مي دهد.