بررسي كاروانسراي دوره ساساني و صفوي (نمونه موردي كاروانسراهاي آهوان)

كاروانسراها بناهايي‏ هستند كه براي اسكان موقت و استراحت كاروانيان در طول مسير ايجاد شده‏ و تحت تأثير تحولات اخير در عرصه حمل و نقل و ارتباطات، كارآيي خود را از دست داده و به ويرانه‏هايي تبديل شده‏اند. تاريخچه وجود اين بناهاي امن در ايران به زمان‏هاي دور برمي‏گردد و حتي به اظهار نظر مورخان مي‏توان ايران را خاستگاه اين‏گونه از بنا ها به حساب آورد.در دوره ي ساسانيان به علت رونق تجارت، اتراقگاه هايي كه در اطراف آن اتاق هايي به منظور استراحت كاروانيان تعبيه و احداث شده بود و آثار آن تا به امروز باقي است و با توجه به رونق تجارت و گردشگري غرب و شرق در عهد صفوي، مي توان اين دوره را دوره ي اوج احداث كاروانسراها در نظر گرفت، كاروانسراهاي صفوي در طول مسيرهاي مهم بين شهري به فاصله مسافتي كه كاروان در يك روز مي توانست طي كند، ساخته مي شده است. در اين مقاله كاروانسراهاي آهوان كه در مسير حركتي سمنان به دامغان واقع شده است و با هدف جلوگيري از تخريب مورد بررسي قرار گرفت و در اين راستا در جهت شناخت اوليه بنا از اسناد و منابع كتابخانه اي استفاده شده و سپس با حضور در بنا و بهره گيري از برداشت هاي ميداني به شناخت هرچه بيشتر دو بنا انجاميد و طبق بررسي هاي انجام گرفته كاروانسراي آجري صفوي سالم تر و پيشرفته تر از كاروانسراي سنگي ساساني است و از جمله دلايل آن مي توان به تفاوت مصالح و نوع كاربري در دو دوره ذكر كرد و در پايان، جهت پا برجا ماندن بناي صفوي الگويي براي استفاده امروزي از بنا پيشنهاد شده است.