بررسي مشكلات و چالش هاي انهار سنتي (مطالعه موردي: رودخانه زاينده رود)

تقسيم عادلانه آب در مناطق خشك از حساسيت وافري برخوردار است. خلق نظام¬هاي مديريتي سنتي آبياري در مناطق خشك و نيمه خشك كه حاصل تجربه طولاني مدت نسل¬هاي گذشته است، نه تنها در جهت رفع چنين نيازهايي شكل گرفته اند، بلكه در راستاي تحقق عدالت اجتماعي و مشاركت همه ذينفعان در مديريت كشتزارها پديد آمده اند.بنابراين ضرورت توجه و رسيدگي به انهار سنتي چه از بعد فني، مديريتي و اجتماعي در سال هاي اخير به واسطه خشكسالي¬هاي متعدد و متوالي بيش از پيش احساس شده است. در اين پژوهش به بررسي انهار سنتي در محدوده مطالعاتي سد تنظيمي رودخانه زاينده رود تا سد چم آسمان پرداخته شده است و اين انهار از نظر وجود يا عدم وجود سر دهانه، سطح زير كشت اراضي و ميزان برداشت آب بررسي شدند. در نهايت مشكلات و چالش¬هاي موجود در سه بخش كلي اجتماعي، فني و حقوقي بررسي گرديد. از جمله مشكلات اجتماعي موجود مي توان به فقدان تشكل¬هاي بهره برداري، مشترك بودن انهار مختلف در يك مسير و عدم هماهنگي دستگاه هاي دولتي پرداخته شد. همچنين در خصوص مشكلات فني مي¬توان به عدم وجود تجهيزات و تاسيسات كنترل دبي، عدم وجود جاده هاي دسترسي در بخش عمده اي از سردهانه¬ها و عدم وجود حفاظ جهت جلوگيري از دخالت افراد غير مسئول در تاسيسات پرداخت. در رابطه با مشكلات حقوقي مي توان به مواردي نظير عدم وجود اختيارات و پشتوانه قانوني جهت برخورد سريع و قاطع از طرف ضابطين شركت آب منطقه اي در زمان وقوع تخلف، سطح نظارتي بسيار وسيع در زمان كم و عدم دارا بودن مدارك و مستندات لازم از سوي ضابطين شركت آب منطقه اي براي اثبات تخلف در محاكم قضايي اشاره كرد. در نتيجه راهكارهاي متعددي جهت بهبود وضعيت و ساماندهي انهار سنتي در اين مقاله بررسي شده اند كه از جمله آن ها مي توان به ايجاد تشكل¬هاي آب بر منسجم، اصلاح فني تاسيسات موجود در شبكه انهار سنتي، تقويت قدرت قانوني ارگان¬هاي نظارتي و اجرايي جهت مقابله با متخلفان اشاره كرد.