مكران در نگاه نظامي ژئواستراتژيكي و ژئواكونوميكي ايران

بنیان قلمروهای ژئواستراتژیك در دوران جنگ سرد كه بر اساس توان نظامی، فضای جغرافیایی و گستره ایدئولوژیك بنا شده بود، به دلایل فراوان از جمله هزینه بسیار بالای تسلیحات نظامی و پشتیبانی از كشورهای اقمار، ظهور انقلاب تكنولوژیك و گسترش ارتباطات، با فرو ریختن دیوار برلین از هم پاشید. بطور مشخص ملاك قدرت در سده بیست و یكم، توانمندی های اقتصادی در سطح بین المللی و كنترل نظام تولید، عرضه و مصرف كالاهای اقتصادی است. به همین لحاظ، مناطق ژئواستراتژیك منطبق با مناطقی است كه منابع سرشار طبیعی (بویژه منابع انرژی) و نیز تولید ناخالص ملی چشمگیر دارند. بدین لحاظ منطقه خاورمیانه، بویژه حوزه خلیج فارس و دریای خزر به علت در اختیار داشتن بیش از ۷۰ درصد منابع تولید انرژی (نفت و گاز)، نقش «ژئواكونومیك» ویژه ای در قرن ۲۱ بازی خواهد كرد. جمهوری اسلامی ایران كه بعنوان یك كشور مهم از دید استراتژیك در دوران جنگ سرد مطرح بود، اكنون با عامل اقتصادی (ژئو اكونومیك) منطبق شده است و موقعیت منطقه ای آن در دوران جنگ سرد، به موقعیت ممتاز بین المللی در عرصه جهانی بدل گشته است. موقعیت و پارامترهای جغرافیایی یكی از مهم ترین شاخصهای قدرت بخشی محسوب می شود. تسلط و بهره مندی بر این نقاط استراتژیك دنیا در عرصه روابط بین المللی بالذات برای بازیگران سیاسی اهمیت راهبردی دارد. استراتژیست ها بر اساس شناخت كامل این موقعیت ها راهبرد مناسب را برای مقابله با تهدیدات اتخاذ می كنند؛ لذا، ژئواستراتژی تدوین استراتژی های نظامی - امنیتی بر پایه ی عوامل محیطی جغرافیاست. ژئواستراتژی در دریا با مقوله ی قدرت دریایی گره خورده است. در سال ۱۸۹۴ م. آلفرد ماهان لازمه ی هژمونی بر دنیا را حكومت بر دریا معرفی و از مهمترین عناصر قدرت آفرین دریا را موقعیت جغرافیایی، وسعت سواحل، سیاست های دولت و... تعریف می كند. بنابراین قدرت دریایی یعنی این كه بتوان با بكارگیری استراتژی سیاسی و لجستیكی در محیط دریا در زمان صلح و جنگ منابع و منافع یك ملت را استحصال و نگهبانی كرد. دستیابی به قدرت دریایی منوط به نیروی دریایی مقتدر بر اساس راهبرد پیرامونی مشخص است و توسعه امری تك بعدی نیست؛ بلكه به صورت ساختاری چند بعدی و مشتمل بر اركان و عناصر اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و زیست محیطی بر پایه ی قابلیت ها و پتانسیل های طبیعی، زیستی و انسانی در محیط است و لذا توسعه بایستی همه جانبه باشد. لزوم توجه و عملكرد عامل انسان در این سیستم بسیار مهم است. نگاه ژئواكونومیكی به واقع تعبیر الگوی تركیبی جغرافیا، اقتصاد و مدیریت سیاسی است و انسان به مثابه عنصر آگاه در آن نقش اصلی را دارد كه بتواند بر اساس مواهب و پتانسیل های طبیعی و تولیدی خود رفاه و توسعه ی كمی و كیفی بیافریند كه در این میان داشتن یك نقشه ی راه رسیدن به نتایج را سهل الوصول می كند.