بررسي نقش آب در ارتقا كيفيت معنويت معماري دوره اسلامي با تاكيد بر بناهاي مذهبي

the effect of water in Improving the Quality of Spirituality of Islamic Architecture with Emphasis on Religious BuildingsT

آب از جمله عناصري است كه در اعتقادات و باورهاي گذشتگان، همواره مظهر پاكي و تقدس بوده است، تا جايي كه براي نشان دادن تقدس آن نشانه هايي به عنوان خدايي براي آن مي ساختند. پس از اسلام نيز به خلقت آن در كنار عرش الهي اشاره و موجب تداوم اين ويژگي گشته است. آنچه در اين تحقيق مورد پرسش مي باشد، نقش آب در انديشه ها و باور ايرانيان باستان و دوران اسلامي، همچنين تاثير آن در معماري گذشته و ايجاد فضاي قدسي در معماري بناهاي دوره اسلامي است. اين پژوهش از نوع توصيفي- تحليلي بوده، جهت بررسي موضوع با بهره گيري از مطالعات كتابخانه اي، اطلاعات موجود در رابطه با موضوع برداشت شده است. ابزار گردآوري داده‌ها مشاهده، عكاسي، مصاحبه و اسناد مي باشد، سپس با بررسي پلان مساجد دوره هاي مختلف اسلامي، اطلاعاتي در مورد ويژگي هاي اصلي مساجد، مكان حوض، سنگاب و ... پرداخته مي شود. معنايي كه از درك معماري آب حاصل مي شود، در اشكال هندسي در اكثر بناها تجلي مي يابد و به نوعي مركزيت و وحدت معماري در آن شكل مي گيرد. نتايج حاصل از پژوهش مؤكد اين نكته مي باشد كه حوض هاي قرار گرفته در مساجد به مثابه عنصري فضاساز، با قرار گرفتن در وسط حياط مركز گراي مسجد، نقش مركز معنوي آن را داشته، همچنين آب در حوض پيش خان مساجد، پلي است بين دنياي مادي و عالم معنوي. ساير مفاهيم آب به صورت پاياب ها، سنگاب ورودي، فواره آب نما ،سقاخانه و گنبد در بناهاي مذهبي تجلي يافته اند.