بررسي آراء تفسيري دعوت به حج بر اساس آيه «و اذن في الناس بالحج»

در اكثر تفاسير، خطاب آيه «و اذن في الناس بالحج» را متوجه حضرت ابراهيم(ع) دانسته‌اند كه بعد از بناي كعبه، به دستور خداوند، در يك دعوت عمومي همه مردم را به حج دعوت كرده و در اجابت دعوت ابراهيم همه موجودات عالم و حتي كساني كه در صلب پدران و رحم مادران بوده‌اند لبيك گفته و ِسر تلبيه در حج نيز اجابت دعوت ابراهيم(ع) است؛ بنابراين، كساني كه هرساله به حج مي‌روند كساني هستند كه در آن زمان به دعوت ابراهيم(ع) لبيك گفته‌اند. اين در حالي است كه برخي از مفسران بخصوص معتزله مثل حسن بصري و جبايي، خطاب اين آيه را پيامبر اكرم(ص) دانسته‌اند كه مردم را به حجة‌الوداع دعوت كرده است. پرسشي كه در اينجا مطرح است رابطه دعوت ابراهيم(ع) و مسئله استطاعت در حج است. در اين مقاله بعد از بررسي تفاسير و كتب تاريخي و كلامي، اين نتيجه حاصل شد كه دعوت ابراهيم به حج يك دعوت عمومي بوده است و در آن زمان همه به دعوت خليل خدا لبيك گفته كه برخاسته از روح و فطرت انسان‌هاست و باعث ميل و رغبت انسان‌ها به حج و تسخير دل‌هاي مردم، كه به اطراف كعبه دل بگردند، مي‌شود؛ بنابراين، همه‌كساني كه هرساله به حج مي‌روند كساني هستند كه طبق آيه {وَ لِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ مَنِ اسْتَطاعَ إِلَيْهِ) به دعوت خداوند لبيك گفته‌اند.