بازديد اقبال از حيدرآباد هند

چكيده علامه محمد اقبال لاهوري در طول زندگي خود سفرهاي بسياري داشت. برخي از اين سفرها خارجي و به كشورهاي ديگر بود و برخي ديگر داخلي و به شهرهاي مختلف هند بود.يكي از سفرهاي داخلي وي ، سفر به حيدرآباد دكن بود. علامه اقبال در طول عمر خود ، دو بار به حيدرآباد سفر كرد. اولين سفر او به اين شهر ، در سال ۱۹۱۰ ميلادي به مدت پنج روز بود كه مهمان مهاراجه « كيشان پراساد» نخست وزير نظام حيدرآباد شد . او در اين سفر در يك جلسه شعرخواني شركت كرد و از آرامگاه خاندان قطب شاهي نيز بازديد كرد. علامه اقبال در بازديد از آرامگاه قطب شاهيان بسيار تحت تأثير قرار گرفت تا آنجا كه شعري به نام «گورستان شاهي» سرود و در آن ، از جاه ، جلال ، شكوه و فرهنگ گرانبهاي گذشته ي پادشاهان قطب شاهي ياد كرد. اقبال در اين شعر از ظهور و سقوط قطب شاهيان ، تصويري به دست مي دهد تا عبرتي براي خوانندگان خود گردد. دومين سفر وي به حيدرآباد ، در سال 1929 ميلادي بود. در اين سفر در تالار « تاون هال » كه امروزه ساختمان مجلس ايالتي است، سخنراني كرد. سخنراني وي بعدها در كتاب « بازسازي انديشه ديني در اسلام» چاب شد. وي سبب سفر خود را به حيدرآباد در نامه اي براي دوستش «عطيه بيگم» مي نويسد. متأسفانه اطلاعات زيادي در خصوص سفرهاي اقبال به حيدرآباد در دست نيست. سعي نويسنده در اين مقاله بر آن است كه سفرهاي علامه اقبال لاهوري را به اين شهر از جنبه هاي گوناگون مورد بررسي قرار دهد و در اين بررسي مواردي كه تا كنون به آنها پرداخته نشده است را مورد توجه قرار دهد.