تئوري جايگاه و مباني ارتباط اقبال با ديگر فيلسوفان جهان

علامه محمد اقبال راهوري، فيلسوف، متفكر، رجل سياسي، شاعر، نامدار و نوانديش جهان اسلام در شهر سيالكوت از ايالت پنجاب هند به دنيا آمد. اقبال كه به عنوان عصاره تفكر ادبي و فلسفي و عرفاني ايران و نتيجه سير طبيعي تخيل در جهان ادب فارسي معرفي شده است در تفكر فلسفي‌اش معتقد بود كه فلسفه انسان را به ظواهر مي‌تواند برساند حال آنكه عرفان وقايع را مي‌نمايند. باور ايشان درباره حكمت و فلسفه اين بود كه سزاوار نيست حكيمان اسلامي را مقلد محض فيلسوفان يونان شماريم. تاريخ تعقل حكيمان اسلامي ايران، گوياي كوشش خستگي ناپذيري است كه ايشان براي گشودن راه دشوار خود مبذول داشته‌اند. ايشان افلاطون را به فطرتي خوابيده توصيف مي‌كند. شيخ محمد اقبال كه در مدرسة عالي دولتي لاهور، فلسفه خواند و معلم فلسفه شد با تامس آرتولد خاورشناس انگليسي آشنا شد كه توجهش را به نقش جهانگير اسلام جلب كرد و از ديگر سرشناسان بنام فلسفه كه ايشان در دانشگاه كمبريج در رشته فلسفه آشنا شد. مك تيگارت از هگل گرايان سرشناس، ادوارد براون و رينولد نيكلسون، از مستشرقان و وارد، وايتهد نامدار بودند. اقبال از ميان متفكران غرب به آثار لاك، كانت، هگل، گوته، تولستوي و از شرقيان به اشعار مولوي دلبستگي خاصي داشت. ايشان به عنوان متفكر مبدع و معروف فلسفة شخصي خود را كه به قول دكتر ضياء الدين سجادي و دكتر عبدالحسين نوائي كه در اصل جرح و تعديلي است كه يك شرقي از فلسفة نيچه كرده در يك مثنوي كوتاه فارسي به نام اسرار خودي بيان كرده است. از وي باعناوين شاعر مشرق و حكيم امّت و مصوّر پاكستان و علّامه ياد كرده‌اند.