تفسير «لاَ إِكْراهَ فِي الدِّينِ» با تأكيد بر ديدگاه علامه معرفت

آيه لاإكراه في الدين، از ديرباز مورد توجه مفسران قرآن بوده است و ديدگاه­هاي متعددي در مضمون و مراد آن ارائه شده است. علامه محمد هادي معرفت در تفسير الأثري خود به تفسير آيه با روش تفسير أثري پرداخته است. در اين تحقيق تلاش شده به اين پرسش كه تفسير نفي إكراه در دين، در ديدگاه علامه معرفت چيست پاسخ داده شود. ازا ين رو ضمن نقل آراء استاد، به بيان ديدگاه­هاي موافق و مخالف نيز پرداخته شده است، در مواردي در محضر استاد به نقد ديدگاه نشسته­ايم. از جمله استاد معرفت معتقدند دين عبارت است از عقيده و ايمان. اين كه آيات قبل از اين فقره، زمينه­ساز إعلام نفي إكراه و فقره بعد تعليل مفاد لاإكراه و گواه بر تشريعي بودن حكم است. استاد معرفت بر اين باورند كه اين آيه محكم است و نسخ نشده است. علامه معرفت در تفسير مفصلي كه بر اين آيه دارد بر اين مسأله پافشاري دارند كه دين در ذات خود با إكراه ناسازگار است، ليكن به اين معني نيست كه آزادي تبليغ باطل، بازي با عقائد ديگران، و تشويش و اختلال نظام روا باشد. ايشان در ادامه به شبهه ناسازگاري نفي إكراه با آيات جهاد و قتال مي­پردازد و اجمال پاسخ استاد اين است كه جهاد در اسلام دفاع از كرامت انساني، شكستن شوكت طاغوت، براي تأمين آزادي انسان و هدايت به سوي رشد است. جهاد در اسلام مغيّي به غايت رفع فتنه و قطع ريشه فساد در زمين است.