مواجهه آيه الله معرفت با روايات اسرائيلي در آثارشان

اسرائيليات، در اصطلاح مفسران و محدثان، افسانه‌هاي كهني را در بر مي‌گيرد كه از آيين يهود و ديگر اديان و ملل و نحل، به آثار اسلامي و به ‌ويژه تفاسير راه يافته است. مفسران و دانشمندان علوم قرآني، عوامل گوناگوني را زمينه‌ساز ورود و گسترش اسرائيليات در عرصه تفاسير مي دانند و در مواجهه با اين پديده، شيوه‌هاي متفاوتي را در پيش گرفته‌اند. برخي در ضمن تفسير آيات به نقل آن بدون نقد و بررسي اكتفا كرده اند. دسته‌اي ديگر اگر چه سند روايات اسرائيلي را ذكر كرده‌اند، اما تنها در مواردي جزئي به نقد و بررسي آنها پرداخته‌اند. عده‌اي نيز ضمن بيان اين روايات، آنها را مورد نقد و بررسي قرار داده‌اند. آيت الله معرفت، مفسر و دانشمندان علوم قرآني معاصر، در مواجهه با اين دسته از روايات، ضمن دسته‌بندي آنها موضع‌گيري‌ گوناگوني را در پيش گرفته است. ايشان اسرائيليات را به دو دسته منقولات شفاهي و غير شفاهي، تقسيم كرده است. بخش اول را مطالبي ساختگي و غير قابل اعتماد دانسته و بخش دوم را در سه قسم موافق با مباني اصولي و فروع شريعت اسلام، مخالف شريعت اسلام و مسكوت عنه ذكر كرده است. آيت الله معرفت دسته اول را پذيرفته، قسم دوم را به سبب مخالفت با فطرت، عقل، احكام و تعاليم قرآن رد مي‌كند و نسبت به دسته سوم كه اسلام درباره آنها سكوت كرده است، به حديث «لاتصدّقوا اهل الكتاب و لاتكذّبوهم» استناد كرده و درباره پذيرش يا عدم پذيرش كلي آنها موضع صريحي مطرح نكرده است. هم‌چنين ايشان، مختصرگويي قرآن و تفصيل‌گويي عهدين، ضعف فرهنگي اعراب، كينه‌توزي يهود، قصه‌سرايان و همراهي دستگاه خلافت با آنان، ممنوعيت نگارش حديث و مسامحه در نقل و بررسي روايات را مهم‌ترين دلايل گسترش اسرائيليات در تفاسير فريقين ذكر مي كند.