ناسخ و منسوخ از ديدگاه فريقين با محوريت مرحوم علامه معرفت (ره)

بحث نسخ از مباحث پيچيده علوم قرآني است كه در فقه و اصول فقه نيز بدان پرداخته شده و حتي فهم كامل آن، لازمه تصدي مقام قضا و افتا شمرده شده است؛ اما از آنجا كه اين واژه به خاطر قريب المعني بودن با مباحثي همچون، تخصيص، انساء و اضطرار و مشخص نبودن محل نزاع، باعث خلط محققين و دانشمندان فريقين شده تا جايي كه عده اي با تفريط به انكار نسخ در قرآن روي آورده و عده ديگري آيات گسترده اي را جزو آيات ناسخ و منسوخ ذكر كردند؛ اكنون اين پرسش مطرح مي شود كه كدام ديدگاه درست است و كدام نادرست؟ آيا حد اعتدالي ميان اين دو ديدگاه وجود دارد؟ از اين رو براي يافتن پاسخ به سؤالات فوق، پژوهش حاضر درصدد مقايسه انديشه و ديدگاه فريقين با محوريت آراء جديد مرحوم آيت الله معرفت -كه تازه ترين ديدگاه ها را در مورد نسخ مطرح فرموده- به روش توصيفي-تحليلي و با ابزار كتابخانه اي است؛ دستاورد اين پژوهش، علاوه بر بيان مفهوم نسخ، مباني، انواع و شرائط آن از ديدگاه فريقين و ارزيابي دلايل موافقان و مخالفان، ادعاي نسخ گسترده آيات را رد كرده و بيشتر به نقد و بررسي ديدگاه مرحوم معرفت پرداخته كه ايشان ابتدا هشت را مورد بحث قرار داده و از ميان آنها فقط نسخ را در شش آيه-غير از آيه نجوا كه نسخ آن مورد اتفاق علماي فريقين است- پذيرفته و بقيه موارد را بدون دليل و شاهد دانسته است؛ ولي در اواخر عمر در گفتارهاي شفاهي و مقالات جديد در همان موارد نيز تشكيك مي كردند، و فقط نسخ مشروط را مي پذيرفتند.