نقد بينامتنيتي خياميات در اشعار حافظ و متنبي

حافظ و متنبي از جمله بزرگان و نام آوران ادب فارسي و عربي به شمار مي‎آيند. در ديوان حافظ ابيات و مصرع‎هايي به زبان عربي وجود دارد و حتي در ميان آن‎ها مصرعي از اشعار متنبي نيز به چشم مي‎خورد كه بيانگر علاقه و توجه شاعر شيراز به زبان و سروده هاي عربي و همچنين ديوان متنبي، به عنوان يكي از شاعران بزرگ عرب مي‎باشد؛ بنابراين بديهي است كه در اشعار اين دو شاعر معروف، مضامين و انديشه‎هاي مشترك وجود داشته باشد. بررسي كميت و كيفيت تأثّر و اقتباس شعرا و سخنوران متأخر از متقدم، به وسيلۀ نقد بينامتنيت صورت مي‎گيرد كه در واقع يكي از رايج‎ترين مباحث نقد ادبي معاصر محسوب مي‎شود. مهم‎ترين نقطۀ اشتراك در شعر اين دو شاعر نيز در اين است كه هر دو الفاظ و معاني بسياري را از ديگران اخذ نموده و در نهايت، در پردازش آن‎ها گوي سبقت را از سايرين ربوده‎اند. از جمله انديشه‎هاي مشترك مطرح شده در سروده‎هاي حافظ و متنبي كه در اين پژوهش به آن پرداخته شده است، عبارت از اين است كه هر دو شاعر به نوعي پايبند به كامجويي و لذت طلبي از جهان مادي هستند و همان طور كه مي‎دانيم، اين طرز تفكر نزد اهل ادب با عنوان «افكار خيامي و يا خياميات» مورد بحث قرار مي‎گيرد. از جمله نتايج مهمي كه از اين جستار حاصل شده و مي‎توان به آن اشاره كرد، اين است كه «خياميات» از جمله مضامين مشترك در اشعار حافظ و متنبي به حساب مي‎آيد؛ البته ميزان آن در ديوان حافظ، بسيار بيشتر از ديوان متنبي مي‎باشد كه علت آن را شايد بتوان در مديحه سرا و نيز حماسه سرا بودن شاعر بزرگ عرب جستجو كرد.