جستاري در باب علم بلاغت و مشتركات آن با برخي از رويكردهاي نقد زبان‏شناختي

فنون بلاغت اعم از معاني، بيان و بديع در بسياري از زمينه‌ها و مباحث با سه شاخه‌هاي اصلي دانش زبان‌شناسي يعني واج‌شناسي (Phonology)، نحو (Syntax) و معني‌شناسي (Semantic) و به تبع آن نظريه‌هاي نقد ادبي معاصر مشابهت‌هاي فراواني دارند. با دقت در آثار بلاغيون جهان اسلام مي‌توان نشانه‌هاي فراواني از نقد و تحليل‌هاي ادبي مشابه با نظريه‌هاي مختلف زبان‌شناسي و نقد ادبي معاصر را در آراي آنان مشاهده نمود. مقاله حاضر ضمن معرفي مختصر دو علم بلاغت و زبان‌شناسي و بررسي پيشينه آن دو، مي‌كوشد تا با نگاهي اجمالي به بيان وجوه اشتراك موجود ميان برخي از مباحث مطرح شده در بلاغت اسلامي و آراي زبان‌شناساني چون چامسكي، ياكوبسن، هليدي، گرايس و... بپردازد با اين اميد كه با كشف مشابهت‌هاي موجود ميان بلاغت اسلامي ـ با پيشينه‌اي چند صد ساله‌ـ و علم نوپاي زبان‌شناسي بتوان ميان اين علوم نوعي آشتي و همياري برقرار نمود به‌طوري كه در مطالعه و بررسي متون كهن از دستاوردهاي زبان‌شناسان و نظريه‌پردازان و منتقدان معاصر بهره جست و اين‌گونه متون را با شيوه‌ها، موازين و ملاك‌هاي علمي آنان سنجيد.