تحليل انتقادي تناقضات اخلاقي در آموزه‌هاي قابوس‌نامه

ادبيّات اندرزي از گسترده‌‌ترين انواع ادبي در ادبيّات فارسي است كه از ديرباز به صورت‌‌هاي متفاوت و ساختارهاي متنوّع در نظم و نثر رايج بوده است. اين آثار، واكنشي در برابر رخدادي كلّي و شامل تجربه‌هاي گروهي در يك برهۀ زماني و انتقال آن به نسل‌‌هاي ديگر است، پس اندرزنامه‌ها نگاهي به گذشته دارد، بيان‌كنندۀ جريان حال و در آموزش فرداي انسان‌ها سهيم است. قابوس‌نامه از آثار تعليمي و مايه گرفته از آداب و اندرزهاي پيش از اسلام و اسلام و بيانگر دنياي نويسنده است كه در روزگار ما جايگاهي ويژه دارد. دربارۀ اين اثر، پژوهش‌هاي بسياري انجام شده است كه هر يك توصيف كنندۀ آموزه‌هاي تربيتي، فرهنگي، اجتماعي، اقتصادي و سياسي مبتني بر اخلاق است؛ امّا اين مقاله با روش تحليلي- انتقادي به تناقض‌ها و مباحث مغاير با اخلاق در حوزه‌هاي مختلف قابوس‌نامه مي‌پردازد. هر باب و بند و جملۀ قابوس‌نامه روايت ايدئولوژي خاصّي است؛ امّا راوي اين روايت‌ها، انساني است با انديشه‌هاي متناقض كه اين تناقض‌ها و مغايرت‌ها با اصول اخلاقي و انساني، نشان دهندۀ ذهن انساني رند و در عين حال آشنا با واقعيّت‌هاي اجتماع است.