نگاهي به سير تاريخي «عنوان» و «عنوان‌گذاري» در ادبيات منثور فارسي

«عنوان»كتاب نخستين برخورد نويسنده و خواننده و اساسي‌ترين ركن كتاب است؛ چرا‌كه، نويسنده در زير عنوان است كه به تأليف كتاب مي‌پردازد. در حقيقت، هر مجموعه شعري از نام و عنوان آن آغاز مي‌شود. از عنواني كه شاعر براي كتاب خود برمي‌گزيند؛ مي‌توان به محتواي كتاب وي پي برد. در تاريخ نثر فارسي دري كه از حدود هزار سال پيش آغاز شده، آثار منثور همه داراي عنوان بودند. اهميت عنوان براي آثار منثور بيش‌تر از آثار منظوم و شعر است. زيرا ما اشعار بدون عنوان زيادي داريم، اما با توجه به آثار مكتوبي كه از سدة چهارم هجري برجاي مانده، به ضرس قاطع مي‌توان گفت كه همة كتاب‎ها داراي عنوان بوده‌اند. در كتاب‌هاي منثور فارسي سده‌هاي نخستين، عنوان كتاب‌ها بيش‌تر كوتاه، ساده و بدون سجع و موسيقي است. اما، در دوره‌هاي بعد يعني از سده‌هاي پنجم و ششم هجري بر تعداد كتاب‌هاي با عنوان‌هاي مسجع افزوده شده است. هم‌چنين، اغلب عنوان‌ كتاب‌ها، بلندتر شده‌اند. در قرن‌هاي نهم و دهم، عنوان‌ كتاب‌ها اندكي كوتاه‌تر و اندكي ساده‌تر مي‌شوند. در دورة مشروطه و به تبع آن در دورة معاصر، اين عنوان‌ها باز تغييرات محسوسي دارند. عنوان‌ها كوتاه و اغلب انتزاعي مي‌شوند و در عين حال، سجع و آرايه‌هاي ادبي كم‌تري در آن ها ديده مي شود. تلاش نويسندگان در اين مقاله اين‌ست كه سير تغييرات عنوان را در ادبيات منثور فارسي بررسي كنند.