بررسي جلوه‫هاي انديشه در ادبيات متعهد، در ايران و جهان

از پيدايي خط در جوامع بشري، بيش از پنج هزار سال و از آغاز آفرينش ادبيات مكتوب، بيش از سه هزار سال مي‌گذرد. آثار ادبي، بازتاب ديدگاه‌ها و انديشه‌هاي نويسندگان آنها و همچنين بازتابي از باورها و عقايد مردم جوامعي بوده است كه اين نويسندگان در آنها زيسته‌اند. ادباي كهن در سروده‌ها و نوشته‌هاي خود غالباً به ترسيم آرمان‌ها و آرزوهاي بشري پرداخته‌اند و در آثار آنان مي‌توان نوعي تعهد به قوم، ميهن، باور مذهبي و يا اصول اخلاقي معيني را بازيابي كرد. چنين تعهدي را به عنوان نمونه در اشعار هومر، فردوسي، مولوي، سعدي و يا شكسپير در ميان قدما و به ويژه در آثار ژان پل سارتر در ميان معاصران مي‌توان جستجو كرد. مباحثي كه از پي مي‌آيد، نظريه‌ها و ديدگاه‌هاي گوناگون در بارة تعهد و يا عدم تعهد را در ادبيات بررسي مي‌كند و نمونه‌هايي از ادبيات متعهد را از ديرباز تا امروز به بوتة نقد و تحليل مي‌گذارد. هدف نويسنده آن است كه مفهوم تعهد را از سطح فلسفي، ايدئولوژيك و سياسي يا اخلاقي در سطح تفكرات شخصي نويسنده بررسي كند و لزوماً تعهد را در معناي جبهه گيري‫هاي شديد و تند اجتماعي مطرح نكند. اين مقاله بر آن است كه مقوله‫ي تعهد در ادبيات را از هنگام ظهور آثار ادبي كهن تا امروز، به بوته ي نقد بگذارد تا به پاسخ اين پرسش برسد كه اصولاً آيا ادبيات در ذات خود مي تواند بدون هر گونه تعهد يا جانبداري از انديشه و يا مرامي پديد آيد و اصولاً آيا نويسنده يا شاعر قادر است اثري بيافريند كه عاري از گرايش به سوي انديشه‫اي خاص باشد؟ نتيجه‫اي كه مولف از طرح اين گفتار ارائه مي‫كند، توافق بر دستيابي به تعريفي شخصي از تعهد در كنار تعريف اجتماعيِ آن است.