آسيب‌شناسي اجتماعي« زهد صوفيانه » از نگاه سعدي

تصوف، طريقۀ زاهدانه اي است منشعب از عرفان كه با ورع و اعراض از دنيا در قرن دوم آغاز شده است. پيروان تصوف سعي داشتند كه به سنت پيامبر(ص) و صحابه، با تقوا و زهد، قلب خود را از اغراض دنيوي پاك كنند تا به حقيقت دست يابند. «زهد» مورد نظر عارفان، اعراض كلي از دنيا نبوده است؛ قطع تعلق نسبت به دنيا بوده است. اما صوفيه به تدريج، اين اصل عرفاني-«ترك تعلق نسبت به دنيا»- را به «ترك دنيا » تغيير دادند. آنها «زهد عارفانه » را كه از نوع «زهد اسلامي » بود؛ به«رهبانيت» نزديك كردند و موجب انواع آفات اجتماعي شدند. سعدي با آگاهي از نتايج تلخ «زهد صوفيانه» به مبارزه فكري با آن پرداخته و با يادآوري تعهدات اجتماعي انسان، عبادت اصلي را خدمت به خلق معرفي كرده است. اين مقاله ضمن بررسي علل اجتماعي-سياسي انحراف «زهد عارفانه » به «زهد صوفيانه»، براي يافتن حقيقت زهد در عرفان، به انديشه هاي انتقادي و آسيب شناسانه سعدي پرداخته است تا از رهگذر انديشه-هاي اين عارف راستين، حقيقت زهد كه يكي از اصلي ترين انديشه هاي عرفان و اسلام است، روشن شود.