بحران در دولتِ قاجار و زمينه‌هايِ تحولِ آن در دورۀ ولايت‌عهديِ عباس ميرزا

يكي از مهم‌ترين زمينه‌ها در تغيير ساختارِ سياسي در عصر قاجار، با شكستِ ايران از روسيه، طيِ دورِ اوّل جنگ‌هايِ ايران و روس ايجاد شد. اين شكست‌ها، مقدمه‌اي بر اصلاحاتي شد، كه ريشه در بحرانِ بنياديني بود كه در نظامِ توزيعِ قدرت، ساختارِ اداريِ كشور و ارتش، وجود داشت. اين «بحران»، البته در همان «مكان» و «زمان» تاريخي‌اش در عصر قاجار نماند، و تقريباً تماميِ اركانِ فكري‌سياسيِ اين دوران را در بر گرفت. از جملۀ اين تحولات، تغييراتي بود كه در ساخت دولت ايجاد شد و نيز فكرِ ايجادِ تغيير در آن، كه نشان از آن «بحران» مي‌داد. مهم‌ترينِ اين اصلاحات، تحولات در دارالسلطنۀ تبريز در زمانِ ولايت‌عهديِ عباس ميرزا بود كه از يك‌سو ريشه در شكست از روسيه، دوم آگاهي از تحولاتِ جهاني و سوم، ارادۀ معطوف به‌تحول در داخلِ دارالسلطنه، از سوي كارگزاراني چون خاندان قائم‌مقام داشت. اين مقاله، به اين پرسش مي‌پردازد كه بحران در ساختارِ سياسي در اين دوره، تا چه حد موجباتِ تغيير را، و بر چه مبنايي ايجاد نمود؟