نگاهي نو به فرايند خواب و بهداشت آن از دريچه قرآن كريم

مقدمه: خواب يك حالت منظم، تكرار شونده، و به آساني بر گشت پذير ارگانيسم است كه با بي حركتي نسبي و بالا رفتن قابل توجه آستانه واكنش به خارج در مقايسه با حالت بيداري مشخص مي شود. خوابيدن يكي از شاخص ترين رفتارهاي انسان است كه هر فرد تقريبا يك سوم عمرش را صرف آن مي كند. حدود 30 درصد افراد بزرگسال ايالات متحده در طول زندگي خود يكي از اختلالات خواب را تجربه مي كنند. اختلالات خواب ممكن عواقب وخيمي بدنبال داشته باشند، از جمله؛ حوادث مرگباري كه به علت خواب آلودگي رخ مي دهند. از طرفي، چرخه خواب و بيداري يكي از بزرگترين نعمات الهي است. و راز و رمز هاي فراواني از جمله، ترك موقت روح از بدن، ديدن رويا و... در جريان اين آيت الهي نهفته است كه دانش بشري توانسته است تنها به بخش كوچكي از آن دسترسي پيدا كند؛ و شايسته است مطالعات بيشتري در اين زمينه صورت پذيرد. لذا اين مقاله با نگاهي جديد به اين مقوله، آن را از منظر قرآن كريم، كه «تبيانا لكل شي» است، مورد بررسي قرار داده است. مواد و روشها: در اين مقاله مروري، از كتب معتبر علمي يا عقلي و نقلي ديني و بعضا مقالات منتشر شده در مجلات و همايشهاي علمي با معيار هاي مشخص استفاده شده است. مطالب با كليد واژه هاي معين استخراج، دسته بندي، باز خواني و آناليز شده است. يافته ها: در تبيين آياتي از قرآن كريم كه به مقوله خواب و مسائل مربوط به آن اشاره دارد؛ مي توان طبق طبقه بندي ذيل، به تبيين آن آيات پرداخت. 1) آياتي كه مستقيما به آيت الهي بودن مقوله خواب، جهت شناخت بيشتر خداوند، اشاره دارد و بدين وسيله درصدد برانگيختن روحيه تحقيق و تفكر انسانها در اين زمينه است. 2) آياتي كه از خواب به عنوان يك عامل تسكيني و آرامش بخش ياد مي كند و بيش از هر گروهي، دانشمندان علوم طبيعي و طبي را به تفكر پيرامون اين پديده الهي وا مي دارد. 3) آياتي كه به مقوله رويا و اثرات تعليمي آن اشاره دارد. ضمن آنكه به معبران و ساير دانشمندان نيز درسهاي آموزنده اي را ارائه مي دهد. 4) و بالاخره آياتي كه به جريان توفي روح در ضمن خواب مي پردازد و ذهن انسانها را براي درك بهتر امر معاد آماده مي سازد. در متن مقاله به تفصيل و تفسير به بيان هريك از اين طبقات پرداخته شده است. نتيجه گيري: در تفكر قرآن، خواب مكتبي است كه انسان مي تواند از آن بهره هاي فراوان ببرد. تمام علوم در زمان بيداري نصيب انسان نمي شود. چنانكه خداوند به رسولش مي فرمايد: ما بعضي از اسرار را در خواب به تو فهمانديم. پس انسان قدرت آن را دارد كه در حالت خواب بسياري از معارف را كسب كند. مزيد براين، خواب مانند بيداري از آيات خداوند و يك امركاملاً عبادي است و همانطور كه ساير عبادات، همچون نماز، داراي مستحبات و ملزوماتي است؛ خواب صحيح و كامل نيز داراي آداب و دستوراتي بوده كه رعايت آن ضمن آنكه به بهداشت عمومي خواب كمك مي كند، در جلوگيري از اختلالات خواب و عوارض ناشي از آن هم كاملاً موثر و مفيد است و مي تواند معين خوبي براي برنامه هاي عبادي روز افراد بشمار رود. لذا از اين منظر، افكار، گفتار، كردار، ديده ها و شنيده هاي پاك و نيز تغذيه طيب و سالم در بيداري، ورودي هاي خوب براي خروجي يك خواب مطلوب هستند.