قرآن كريم و رويكردي كل گرايانه به سلامت

سلامت مفهومي كلي است كه سلامتي در ابعاد جسمي، رواني، اجتماعي و معنوي را در برمي گيرد. يكي از بحث هاي مهم در سال هاي اخير نقش دين در حوزه سلامت است. برخي از پژوهشگران معتقدند كه دين در بعضي از شرايط ارتباط منفي با سلامت و تندرستي دارد؛ در مقابل، برخي ديگر از كاركردهاي مثبت دين سخن گفته و معتقدند دين، ايمان، معنويت و دينداري با سلامت جسمي و رواني و شادكامي ارتباط تنگاتنگي دارند. در حال حاضر، تعداد نسبتاً قابل‌توجهي از مطالعات وجود دارد كه چگونگي تأثير دين‌ را بر سلامت جسمي و رواني بررسي كرده‌اند. بيشتر اين مطالعات نشان مي‌دهند كه افراد دين‌دارتر و افرادي كه فعاليت‌هاي ديني بيشتري دارند، معمولاً از حيث جسمي و رواني سالم‌تر هستند. سوال اصلي كه در اين جا در صدد پاسخ گويي به آن هستيم اين است كه آيا قرآن، در حوزه بهداشت و سلامت جسم و همچنين سلامت عقل و روان سخني دارد؟ و آيا بشر مي تواند در عرصه اين علوم از قرآن انتظاري داشته باشد و علم و دين را به هم گره بزند؟ به تعبير ديگر، قلمرو قرآن شامل اين گونه امور هم مي شود؟ اين مساله، بنياد معرفتي و دينيِ نسبت سنجي ميان دين و سلامت است كه در مقاله حاضر به بررسي آن مي پردازيم. به طور خلاصه پاسخ اين سوال به صورت اجمالي مثب است. قرآن كريم نگاهي جامع به انسان دارد و بر اين اساس رويكردي كل گرايانه به سلامت انسان را اتخاذ كرده است. در اين ميان، قرآن توجه خاصي به آرامش، بهداشت و سلامت روان و عقل دارد و ياد خدا و عمل به آموزه هاي ديني را سبب آرامش بخشي و سلامت روح و روان مي داند. همچنين در قرآن و نيز روايات بعضي از گزاره‏هاي پزشكي ـ خصوصاً در بهداشت و سلامت ـ به صورت مشخص مطرح شده است. اين مساله سبب شده كه رابطه اسلام با پزشكي از ارتباط آن با ساير علوم تجربي پررنگ‏تر جلوه نمايد. البته معناي شمول قلمرو دين نسبت به امور تجربي مانند پزشكي اين نيست كه انتظار پاسخ به هر سوال درباره بهداشت، پزشكي و سلامت جسمي از قرآن و سنت را داشت. قرآن و سنت با تأييد روش حس و تجربه و عقل و شهود، راه را براي پاسخ يابي باز كرده اند، ولي پاسخ آن ها بدون پژوهش هاي آزمايشگاهي به دست نمي آيد.