تنوع ژنتيكي مقاومت به زنگ ساقه در ژنوتيپ­هاي گندم

زنگ ساقه مخربترين بيماري قارچي گندم در سراسر جهان به­ويژه در سال­هاي اخير مي­باشد. به منظور تعيين ژن­هاي بيماري­زاي زنگ ساقه، دو جدايه يكي در سال 1393 و ديگري در سال 1394 از منطقه گرگان جمع­آوري و در شرايط گلخانه تعيين نژاد گرديد. بر اساس نتايج حاصل از واكنش ارقام استاندارد و افتراقي موجود در هر دو مجموعه آمريكاي شمالي و مجموعه تكميلي براي گياهان حامل ژن­هاي Sr5، Sr6، Sr7a، Sr7b، Sr8a، Sr8b، Sr9a، Sr9b، Sr9d، Sr9e، Sr9g، Sr10، Sr12، Sr14، Sr15، Sr16، Sr17،Sr18 ، Sr19، Sr20، Sr21، Sr22، Sr23، Sr28، Sr30، Sr34، Sr36، Sr37، Sr38، SrTmp و SrMcN نسبت به هر دو نژاد مورد مطالعه بيماري­زايي مشاهده گرديد. به­منظور شناسايي منابع مقاومت موثر نسبت به هر نژاد، در آزمايشات جداگانه 21 ژنوتيپ گندم به­همراه دو رقم به­عنوان شاهد حساس كه مجموعاً 23 ژنوتيپ در قالب طرح بلوك­هاي كامل تصادفي با دو تكرار ارزيابي گرديدند. در بررسي اجزاء مقاومت به زنگ ساقه، صفات دوره كمون و تيپ آلودگي در گلخانه يادداشت­برداري شدند. نتايج حاصل از تجزيه واريانس نشان داد كه بين ژنوتيپ­هاي گندم، تنوع ژنتيكي و اختلاف بسيار معني­داري براي هر دو صفت وجود دارد. 48 درصد ژنوتيپ­ها (11 عدد) داراي تيپ آلودگي حساس، 22 درصد ژنوتيپ­ها (5 عدد) داراي مقاومت اختصاص به نژاد خاص هستند كه حداقل نسبت به يكي از نژادها مقاوم و در برابر نژاد ديگر حساس هستند و يا در مقابل هر دو نژاد داراي مقاومت هستند ولي مقاومت كاملي را در برابر نژادها نشان نمي­دهند. 30 درصد ژنوتيپ­ها (N-91-17، N-92-19، Sep-49 ، Sep-58، Sep-59، ERWYT-20 و ERWYT-21) داراي تيپ آلودگي مقاوم مي­باشند. در تجزيه كلاستر بر اساس ميانگين استادارد صفات ژنوتيپ­ها در سه گروه اصلي (مقاوم، حساس و نيمه مقاوم) قرار گرفتند. ژنوتيپ­هاي مقاوم داراي ژن­هاي مقاومت موثر از نوع گياهچه­اي­ مي­باشند كه مي­توان از آنها در برنامه­هاي اصلاحي مرتبط به اقليم گرم و مرطوب شمال استفاده نمود.