مباني فلسفي و روانشناختي برنامههاي درسي انسانگرا و جايگاه اين برنامه در نظام اسلامي

مقاله حاضر به بررسی مبانی فلسفی و روانشناختی برنامههاي درسی انسانگرا میپردازد. بنا به نظر بسیاري از متفكّران و صاحبنظران؛دیدگاه، رویكرد و روش یك فرد نسبت به تعلیم و تربیت و به تبع آن نسبت به برنامه درسی 3، منعكس كننده جهان بینی اوست. به عبارت دیگر، هر جهان بینی داراي آثار و دلالتهاي خاصی در اجزاي برنامه درسی یعنی فرآیند یاددهی- یادگیري، اهداف، نقش یادگیرنده، نقش معلم و نظایر اینهاست. تعیین رویكردها و روشهاي یك برنامه درسی از جمله مراحل حساس و ضروري رنامهریزي درسی .( است كه چارچوب نظري و مفهومی برنامه درسی را كه شامل بنیادهاي فلسفی، روانشناسی و جامعه شناسی آن است، مشخص می كند (قاسم پور، 1383 هر ایده تربیتی، خط مشیهاي اساسی درباره ماهیت انسان، هستی، معرفت و ارزشهاي متفاوتی را فراروي متفكّران همان حوزه قرار میدهد. در حوزه برنامه درسی نیز دیدگاههاي .(19 : متفاوتی وجود دارد كه هر كدام از آنها درباره موضوعات اساسی این حوزه، موضعگیرهاي بنیادي مخصوص به خود دارند (جعفري ثانی، 1382 از جمله دیدگاههاي فلسفی مطرح در حوزه برنامه درسی كه توجه بسیاري از صاحبنظران را به خود خود جلب كرده است، رویكرد وجودگرایی 4 میباشد. در این راستا شواهدي وجود دارد كه برنامههاي درسی انسانگرا 5 ریشه در روانشناسی انسانگرا 6و فلسفه اصالت وجود دارد. قصد این مقاله این است كه به بررسی جديتر و دقیقتر این موضوع بپردازد. پرسشهاي اصلی این پژوهش، به قرار زیر می باشند: مهمترین نظریات برنامهدرسی انسانگرا یا وجودگرا كدامند؟ مبانی فلسفی مورد تأكید در این نظریات از چه قرارند؟ وجوه مشترك این مبانی فلسفی در نظریات انسانگراي برنامهدرسی چه مواردي است و كاربرد نظرات انسان گرایانه در نظام آموزش و پرورش اسلامی چه جایگاهی دارد؟ ، براي پاسخ به پرسش هاي اصلی پژوهش، در گام نخست به بررسی مختصر فلسفه اصالت وجود پرداخته میشود؛ سپس مرور مختصري بر نظریات روانشناسان انسان گرا (راجرز 7 مازلو 8، فروم 9) انجام میشود و در ادامه نیز نظریات متفكّران برنامه درسی انسانگرا از جمله ویلیام پركی 10 ، توماس گوردون 11 ، جرالد واینستاین 12 و سیمون و راث 13 مورد توجه قرار میگیرند و مبانی فلسفی هر یك از آنها در آراي فلاسفه اگزیستانسیالیست ( از جمله با نظرات گرینی 14 ) و روانشناسان انسانگرا، رهگیري میشود. سپس درباره كاربرد و ضرورت برنامه هاي درسی انسان گرایانه در نظام اسلامی بحث می شود.