مروري بر برخي از تجربيات جهاني در زمينه خشك شدن درياچه ها

درياچه ها نقش اساسي در ادامه چرخه حيات طبيعت از طريق تبخير، بارش و جريان آب‌هاي سطحي و زيرزميني ايفا مي كنند. آن‌ها بخشي از سيستم آبي بزرگ شامل رودخانه ها، تالاب ها و آب‌هاي زيرزميني هستند UNEP –IETC:2003:1) كه جايگاه ويژه اي در تعادل بخشي به اكوسيستم دارند. درياچه ها براي توسعه انساني و جلوگيري از تخريب اكوسيستم و تنوع زيستي اهميت زيادي دارند و عناصر حياتي چرخه آبي، حفظ تنوع زيستي آبزيان؛ تامين معيشت و منافع اجتماعي، اقتصادي و طبيعي دارند كه براي كيفيت زندگي جوامع حوضه آبريز مهم و حياتي هستند. فعاليت هاي انساني به طور چشمگيري وضعيت اكولوژيكي درياچه ها را تحت تاثير قرار مي دهند، علي رغم اهميت آن‌ها و افزايش تهديدات هنوز توجه كافي در زمينه حفظ و صيانت اين منابع آبي نمي شود (ILECF,2005:3). به دنبال انقلاب صنعتي و همچنين رشد سريع جمعيت و شهرنشيني بهره برداري از ميراث طبيعي زمين به شدت گسترش يافت و بشر در جهت تامين نيازهاي خود تغيرات گسترده اي بر سطح كره زمين تحميل كرد كه امروزه شاهد پيامد هاي ناگوار اين تغييرات از جمله گرم شدن زمين، خشكسالي، كاهش تنوع زيستي، گسترش بيماري ها، از بين رفتن بنيان هاي توليدات كشاورزي و در نتيجه به خطر افتادن امنيت غذايي ساكنين كره زمين و .... هستيم. يكي از مهمترين منايع كره زمين كه تحت تاثير فعاليت هاي انساني و تغييرات اقليمي در معرض خطر قرار گرفته منابع آبي سطحي و زيرزميني است. در ايران نيز به ويژه در دهه هاي اخير به دليل بهره برداري بيش از حد از منابع آبي شاهد كاهش و خشك شدن اين منابع هستيم. درياچه اروميه به عنوان يكي از منابع آبي است كه در دهه اخير تحت تاثير فعاليت هاي انساني و تغييرات اقليمي در وضعيت بحراني قرار گرفته و به عنوان بحران زيست محيطي در سطح منطقه اي، ملي و جهاني مطرح شده است. دلايل متعددي براي كاهش حجم آب اين درياچه وجود كه از مهمترين آن‌ها مي توان به ساخت بي رويه سدها بر روي رودخانه ها، بهره برداري بيش از حد از آب‌هاي زيرزميني، شيوه نادرست آبياري در بخش كشاورزي و خشكسالي نام برد. يكي از نگراني هاي جدي در زمينه كاهش آب و خشك درياچه اروميه پيامدهاي اجتماعي، اقتصادي، بهداشتي آن مي باشد به‌طوري‌كه در بخش بهداشتي امروزه شاهد گسترش انواع بيماري ها از جمله؛ بيماري هاي تنفسي، افزايش فشار خون، سقط جنين، سرطان ها و ... ،هستيم. در بعد اقتصادي- اجتماعي نيز به دليل شور شدن خاك، از بين رفتن اراضي كشاورزي، طوفان هاي نمكي بنيان هاي توليدات كشاورزي از بين رفته و موجب نابودي معيشت روستايي خواهد شد و بسياري از سكونتگاه هاي شهري – روستايي در محدوده اين درياچه از جمله شهرهاي تبريز و اروميه تحت تاثير قرار خواهند گرفت. از اينرو در اين مقاله سعي مي شود به مرور برخي تجربيات جهاني در اين زمينه و پيامدهاي آن‌ها پرداخته -شود.