چرايي ضعف مطالعات ميان رشته اي در نسبت علم تاريخ و نظريه

چند گاهی است در كشور ما اتفاقی خوشایند از رابطهٔ میان دانش تاریخ و مطالعات میان رشته ای در حال وقوع و مورد توجه تاریخ پژوهان قرار گرفته است. این مقاله درصدد پاسخ به این پرسش است كه اصولاً از ساحت روش شناسی، چرایی ضعف مطالعات میان رشته ای در نظریهپردازی در پژوهشهای تاریخی چیست؟ برای پاسخ گفتن به این پرسش و در مقام طرح بحث، ضروری بود كه در ابتدا، جایگاه تاریخ و ویژگیهای آن و رویكردهای متفاوتی را كه، "تاریخ پژوهان آكادمیك" و "وارثان نسل ادیب مورخان" به آن داشتهاند، روشن كنیم. و سپس در حد نوشتار حاضر، بر نقدهایی كه به اندیشه و كنش این دسته مورخان وارد شده، پرداخته و تأكید شده كه تاریخ شناسان در مواجهه با علوم دیگر نباید فراموش كنند كه ماهیت و كاركرد اصلی دانش تاریخ، تولید دادههای واقعی، و رسالت اصلی مورخ، در درجهٔ اول تولید فكت و ارائه آن به دیگر علوم و در درجه دوم تبیین آن است. دور شدن تاریخ شناسان از تولید داده و حركت به سمت نظریه آزمایی، آنها را با خطای های فاحشی و تهدیدهای جدی روبهرو خواهد كرد، و آسیبهای جدی بر پیكرهٔ تاریخ شناسی وارد می شود، زیرا تاریخ شناسی وظیفه و رسالت اصلی خود را فراموش كرده و به تفاوتهای ماهوی خود (از حیث موضوع، روش و غایت....) و علوم دیگری همانند جامعه شناسی و علوم سیاسی توجه نكرده و سعی كرده بسان عالمان علوم تعمیمی به سمت نظریه آزمایی برود. این در حالی است كه میدانیم، برخی از عالمان علوم انسانی چنین دیدگاهی ندارند و بر این باورند تاریخ جزو علوم الی و توضیح دهنده و كمك كننده به معارف دیگر است و موضوع، روش و غایت مشخص و مستقلی ندارد. بر پایهٔ مباحث عرضه شده راقم این سطور با توجه به تفاوتهای موضوعی، روشی و غایتی این دانش با علوم تعمیمی، بی ملاحظه گرایش پیدا كردن به مطالعات میان رشته ای و ضعف مطالعات میان رشته ای در نسپت علم تاریخ و نظریه را، جدی تلقی نموده و بر این نظر است كه، تفاوت ماهیت دانش تاریخ با علوم تعمیمی، اجازهٔ نظریه آزمایی را از مورخان سلب كرده است. آن علوم در پی نظریه پردازی و نظریه آزمایی و پاسخ به پرسش های فرا مورخانهٔ چرایی اند، اما تاریخ شناسی در صدد توصیف گسترده و عمیق از گذشته و شناخت "امر واقع" است. از حیث روشی شناسی، نظریه پردازی با كمك مطالعات میان رشته ای، هویت دانش تاریخ و به تبع آن، اصالت، اعتبار و استقلال آن را با تهدید جدی مواجه می كند و تاریخیت آن را آرام آرام به آرشیوی خام فرو كاسته خواهد شد